We stonden redelijk vroeg op, want we wilden deze dag goed benutten om wat te zien van de stad. Er was goed weer voorspelt. Ik had weekend dus ik kon gezellig met mijn ouders, tante en oom mee. We regelde een busje bij het hotel, omdat ik niet zeker was of Elina of Chitra nog een busje voor ons kon regelen zo kort af. De manager van het hotel zei dat t busje er binnen 20 minuten zou zijn.. alweer m'n ontbijt naar binnen duwen dan maar. We waren klaar om te gaan en gingen naar de straat waar we opgepikt zouden worden. We wachtte samen met de manager maar er kwam maar geen busje. De manager werd ook een beetje ongeduldig en belde constant. Even later moesten we naar het einde van de straat lopen, omdat ze in de straat vlakbij het hotel (het hotel ligt in een klein steegje van de straat af) de weg aan het vernieuwen zijn. Het busje is zeer klein en dat merk ik maar weer als ik met mijn hoofd keihard tegen de deurpost stoot als ik wil instappen. Tja die deuren zijn ook niet voor Europeanen gemaakt.
De chauffeur reed ons allereerst naar Pashupatinath. Bij Pashupatinath worden Hindu-lijken verbrand in het openbaar. We stapten uit en moesten een entreebewijs kopen. Dat gaf mij al een heel raar gevoel, omdat je als het ware een toegangskaartje koopt om naar een crematie te kijken. We liepen een straatje door waar het niet zo heel druk was, dus de verkopers kwamen weer op ons afgestormd. We komen aan bij de verbrandingsplaats wat eigenlijk niets meer is dan een rivier waar je aan de ene kant als toerist op een trappetje kan kijken naar de overkant, waar op stenen "pilaren" van misschien 2 bij 2 meter de lijken worden neergelegd en verbrand. We nemen plaats op de trappen en zien meteen op de eerste "pilaar" al een hoopje in het as dat nog na staat te branden. Op "pilaar" 2 hebben ze zojuist hout neergelegd met daarop het lijk, waar de voeten als het waren er buiten steken alsof het bed te klein is. Het lijk zit verwikkeld in witte en oranje doeken, waardoor je niet het geslacht of de rest van het lijk ziet. Op het lijk werd stro gelegd en er werden diverse rituelen gedaan. Onder het hout was ondertussen al stro in brand gestoken om het lijk van onder al te verwarmen. Later werd er bovenop het lijk ook stro gegooid en bij het gezicht dat ook in brand werd gestoken. We zagen familieleden rouwen wat ook een heel vreemd gezicht was. Je wilt die mensen ondersteunen maar het is net alsof je naar een film kijkt want je kunt er niet bij komen. Ik was even bang dat die voeten nog zouden bewegen als het met vuur in aanraking komt, net zoals een lijk nog een laatste adem uit kan blazen als je die persoon omdraait. Wat ik toch wel een beetje schokkend vond om te zien is hoe snel het lijk werd overgenomen door het vuur, het leek alsof het lijk al binnen 10 minuten helemaal tot as was gebrand.
Even later word naar "pilaar" 3 ook een lijk gebracht. Het lijk wordt eerst 3x met de klok mee door familieleden om het hout heen gedragen voordat het wordt neergelegd. Omdat het lijk van pilaar 2 al op het hout lag toen we aankwamen besloten we nog even te blijven zitten om de rituelen vanaf het begin te zien. Het lijk wordt met olie maar ook met rode poeder vooral in het gezicht besmeerd. Er wordt nog wat rijst in de rondte gegooid, familieleden doen nog een laatste afscheid en dan wordt het lijk in brand gestoken.
Ongepast vond ik hier een vrouwelijke toerist die even met haar fotocamera tussen familieleden ging staan om een foto van het lijk te nemen. Ik zelf heb er bewust voor gekozen om geen foto's te maken, gewoon uit respect, maar ook omdat ik het niet gepast vind. Natuurlijk begrijp ik het als je een foto wilt maken, want het is niet een alledaagse handeling en een moment die als een herinnering zal blijven, maar ik vind dat er duidelijk grenzen zijn bij waar het op moet houden.
Langs de rivier zijn ook diverse mensen die bidden bij iemand die op een kleedje zit en hen kracht toespreekt. Daarna moeten zij een schaaltje gevuld met bloemen, bladeren, banaan en wierook of een vuurtje op de rivier laten drijven. Deze schaaltjes komen niet erg ver want de bananen worden na 2 seconden al door de apen weggekaapt. Verder zien we kinderen spelen in de rivier (vlakbij de verbranding) en ook zij vinden het grappig om de offers om te kiepen waardoor het vuur uit gaat.
We lopen een beetje verder en zien dan dat we het proces van de crematie eigenlijk in de verkeerde volgorde aan het bekijken zijn, want aan deze kant van de brug worden de lijken klaargemaakt om verbrand te worden. De lijken worden namelijk ontdaan van hun kleding terwijl er een oranje doek over hen heen ligt en worden ook gewassen met rivierwater zonder dat ze de lijken erin laten zakken. Langs de kant was namelijk een soort van schuine plaat van steen uitgehakt waar ze het lijk dan op leggen. Familieleden proberen dan de kleding uit te doen zonder dat er veel van het lichaam wordt vrijgegeven voor publiek die aan onze zijde toekijkt maar ook de mensen die aan de overkant op een tempeltje alles van bovenaf konden zien. Heel mooi is te zien hoe zorgzaam de familie dan nog omgaat met het familielid alsof het op dat moment nog even in leven is. In Nederland hoeven de meesten mensen een overleden persoon niet meer te zien, omdat dat als akelig wordt beschreven, maar ook om niet dat moment vast te houden in je herinneringen, maar juist de leuke levendige momenten. Ik kan niet echt zeggen dat ik emotioneel ervan werd, maar het gaf me meer een moment dat ik het heel bijzonder vond wat er plaatsvond. Misschien ook omdat ik bij beide oma's aanwezig was bij hun overlijden, maar ik denk het meest dat ik meer het gevoel had dat ik naar een film keek en dat ik die personen niet ken. Het was voor mij ook wel fijn dat je het vanaf een afstandje kan zien, want als ik er met mijn neus bovenop zou staan zou ik het niet droog kunnen houden. Natuurlijk zagen we heel even bij een lijk dat het om een vrouw ging. Het rare is als je dan een man verderop zich eigen ziet wassen alsof hij gewoon thuis onder de douche staat.
We besluiten weer terug naar de transfer te lopen, want we hebben eigenlijk het gehele proces van de crematie wel gezien. Onze chauffeur staat al bij het busje te wachten. Onderweg werd ons al gevraagd of we een Nepalees nummer hadden. Wilde die man nu op onze kosten bellen ofzo? Ik had mijn telefoon niet bij, maar we zeiden sowieso nee. Later bleek dat hij dat vroeg zodat hij niet de hele dag op ons hoefde te wachten en dus gewoon ook zijn eigen ding ondertussen dan kon gaan doen. Met het busje rijden we naar de volgende stop, namelijk Boudhanath.
Boudhanath is de grootste stupa van Nepal en staat op de UNESCO werelderfgoedlijst. Ik was hier paar weken geleden al met Chitra en Elina geweest op businesstrip en ik vind echt dat een toerist in Kathmandu dit zeker niet mag ontbreken tijdens de reis.
De vorige keer zat er niemand in het standje waar je een entreekaartje moet kopen, maar dit keer wel. Volgens mij was het 250 rupies per persoon. Om boudhanath heen is eigenlijk de stad gebouwd, zoals je ook meestal in Nederland ziet dat de stad rondom het stadshuis of de markt is gebouwd. Dit is een typische ontwikkeling die zich in kringen ontwikkeld. Zo ook bij Boudhanath zie je duidelijk dat de eerste gebouwen echt als een kring om de stupa heen zijn gebouwd. Sommige van deze winkeltjes en restaurantjes hebben oude gevels met een modern jasje, wat ik erg mooi vind. Boudhanath zelf is ook erg mooi met al die vlaggetjes die wapperen in de wind.
We lopen met de klok mee rondom de stupa, dit is volgens de gebruiken en het geloof. Wat ik de vorige keer niet had gedaan is bovenop de stupa lopen. Natuurlijk mag je niet helemaal naar boven, maar op de onderste plateau mag je wel lopen en dit zit geheel in de entreeprijs. Ik dacht eerst dat dit de moeite niet waard was, want je staat met je neus dichterbij de Buddha-eyes, waardoor je op foto's misschien niet de hele stupa erop krijgt, maar ik had het goed mis, want je kan onder de vlaggenlijnen doorlopen en daarmee ook hele aparte foto's creëren.
De Shechen Monastery is erg vlakbij de stupa. Daar ben ik toen met Chitra en Elina naar toe geweest om het programma van global exploration voor te leggen. Dus ik stelde voor om daar heen te lopen. Ik had nog een goed geheugen, want we liepen meteen goed. Het viel me meteen op dat het recycle-projectje van Tashi (een van de monniken die ook in 2009 in Nederland was) vandaag niet buiten stonden, maar dat kwam omdat ze aan het renoveren waren. We moesten daardoor ook een iets andere ingang nemen die ons leidde naar het klooster waar de monniken leven. Het gebedsgebouw is nog steeds in herstel na de aardbeving. Die was de vorige keer bijna helemaal leeg en stond in de steigers (van bamboe). Dit keer konden we via de deur al zien dat het verder ontruimt was. Toch besloten mama, Marja en ik om even naar binnen te gaan om de gouden Buddha's van dichterbij te bekijken ondanks we geen foto mogen maken. Onze sokken zitten gelijk onder het stof. We doen onze schoenen weer aan en lopen verder naar het restaurant, want mijn zus zei dat je daar lekker kon eten. De vorige keer heb ik alleen wat gedronken. Ik was niet zeker hoe je daar ook al weer kwam, maar een monnik nam ons mee en wees ons de weg die ik ook zelf zou zijn gelopen. We namen plaats in de tuin van het restaurant, waaraan ook het guest house grenst. We bestelde lunch terwijl we kletsten. Mama en papa zien een monnik aan een tafeltje verderop zitten. Zij vinden hem lijken op een monnik uit 2009, maar dat kan ik me allemaal niet meer herinneren. Wanneer de monnik opstaat, maakt papa een seintje. De monnik komt half naar ons toe gelopen en mama en papa vragen of hij wel eens in Nederland is geweest en of dat toevallig in 2009 was. Vrij snel zegt hij dat hij mijn gezicht herkent, maar dat kan misschien, omdat er vaak wordt gezegd dat ik op mijn oudste zus lijk. We raken aan de praat en hij gaf me zijn Facebook zodat ik als ik thuis ben nog wat foto's kan doorsturen.
Marja vroeg of ze nog paar foto's mag maken van de monnik en wordt meteen rondgeleid langs andere monniken waar ze ook foto's van mag maken.
Toen we weer terug naar Boudhanath liepen kwamen we nog langs hele grote gebedsmolens die we ook 3x rond moesten lopen. Bovenaan zaten belletjes die gingen rinkelen.
Bij Boudhanath aangekomen zijn we nog even linksom gelopen. We kwamen de buschauffeur tegen bij de uitgang, die had ons allang gezien. Met het busje reden we terug naar het hotel en zijn we even bijgekomen van alle indrukken.
Marja had last van haar darmen gekregen en heeft toen besloten om niet samen met ons te gaan dineren. Mijn ouders, ome Jan en ik zijn gaan eten bij Bon Apetit, het restaurant boven Hot Bread. Wat ik heb gegeten weet ik niet meer ik denk een lemon chicken.
Na het eten zijn we nog even wat gaan drinken op het terras van het hotel. Ome Jan zijn rietje was in het flesje "gevallen" waardoor hij niet meer door het rietje kon drinken. Ome Jan heeft deze met een pincet weer naar boven gehengeld.

De vliegtickets zijn gisteren geboekt.

Geschreven door Readandtravel