De meeste reisgidsen schrijven minstens een week voor om heel Jeruzalem te kunnen bezoeken. De afgelopen maanden had ik gemerkt dat ik wat vlugger ben dan de gemiddelde toerist dus ik gaf mezelf twee en een halve dag. Daar moest dus wel wat vaart bij komen! Vanuit het huis van mijn Couchsurfing host (Lazy, een aardige jongen van mijn leeftijd die neuroscience studeerde) vertrok ik vandaag vroeg naar het oude centrum van Jeruzalem. Hier tref je de grootste dichtheid aan bezienswaardigheden uit de hele stad aan, waarvan bijna allemaal met religieuze achtergrond. Als bakermat van zowel het Jodendom, christendom en islam is Jeruzalem’s Old City een van de meest interessante en spectaculaire plekken in het land. Ik sloot me aan bij een Free Walking tour, die ons in twee uur langs de voornaamste bezienswaardigheden leidde. De oude stadskern is nog volledig ommuurd en binnen de stadsmuren opgedeeld in 4 verschillende kwartieren: een Joodse, een christelijke, een voor Moslims en de laatste Armeens. We wandelden door de vier stadsdelen en het was frappant en opvallend hoezeer ze van elkaar verschilden. Het christelijke deel is netjes en schoon, met ruime straten en hordes toeristen. Een aantal straten verderop sta je ineens midden in een Arabische bazaar waar karren met handelswaar voorbij rollen en druk wordt onderhandeld door de verschillende verkopers. Het Joodse kwartier wat daar net ten noorden van ligt is weer verrassend rustig, met veel modernere huizen (grote delen van dit deel van de stad zijn in de jaren 40 door de Jordaniërs beschoten en vernield en daarna opnieuw herbouwd). Tot slot is er het Armeense deel, wat een beetje een vreemde eend in de bijt lijkt. De Armeniërs volgen ook het christendom, maar bezitten toch hun eigen stadsdeel. Al sinds de 4e eeuw na Christus vestigden een grote groep Armeniërs zich in Jeruzalem en de invloed die zij hadden in de stad werd alleen maar groter naarmate Armenië in de daaropvolgende eeuwen structureel werd onderdrukt door de Perzen en Ottomanen, met als tragisch dieptepunt de genocide van 1,5 miljoen Armeniërs in 1915.

Het hoogtepunt in de Old City is uiteraard de Temple Mount, waar zich de heilige Rotskoepel en de klaagmuur bevinden. De Temple Mount is een rotsplateau in het oosten van de Old city, dat wat hoger ligt dan de rest van de omgeving. Volgens het Jodendom is deze rotsformatie de funderingssteen van de wereld en het zou ook de plek zijn waar Abraham zijn zoon Isaak opofferde, als test voor zijn trouw aan God. Al in 1000 voor Christus wordt hier de Eerste heilige Tempel gebouwd door koning Solomon, waar hij de Ark van het Verbond plaatste, de schatkist die de 10 geboden zou bevatten. In de loop der eeuwen is de oorspronkelijke tempel meerdere malen vernietigd en herbouwd en de gouden Rotskoepel tempel die vandaag de dag te bewonderen is, stamt uit de 7e eeuw en vertoont voornamelijk islamitische architectuur. Nadat de profeet Mohammed een visioen kreeg over Jeruzalem benoemden de moslims de Temple Mount tot hun nummer drie meest heilige plek (na Mecca en Medina) op aarde. De Rotskoepel is daarom niet alleen voor de Joden, maar ook voor moslims, een religieus significant object. Tot frustratie van de Joden ligt het eigendom en beheer van de Rotskoepel al eeuwen in de handen van de moslims, die dagelijks in de Rotskoepel bidden. Het Jodendom beschouwt de Temple Mount als dusdanig heilig dat ze vinden dat niemand het plateau mag betreden. In plaats daarvan voeren de Joden hun gebed uit aan de westelijke binnenste stadsmuur, ook wel de Klaagmuur genoemd. Al eeuwenlang is de muur een bestemming voor pelgrims, oorspronkelijk om de vernietiging van de Eerste Tempel te betreuren (vandaar de bijnaam). Ook nu trekt de muur dagelijks honderden Joden voor hun gebed. Toeristen zijn welkom de muur van dichtbij te bekijken en met een keppeltje op mijn hoofd plaatste ik mezelf tussen de rij Joden die ritmisch voor de muur gebeden stonden te prevelen. Kleine papiertjes met wensen en verzoeken worden in de groeven tussen de stenen gestopt. Het was bijzonder om dit oeroude bouwwerk, wat voor zoveel mensen zo veel betekent, van dichtbij te zien en aan te kunnen raken.

Vanaf de Western Wall begaf ik me via een trappenstelsel naar een ondergrondse ruimte, waar een rondleiding door de tunnels onder de muur startte. Oorspronkelijk, duizenden jaren terug, lag het straatniveau van Jeruzalem verscheidene meters lager. In de loop van de eeuwen is de stad meerdere malen geplunderd en is de nieuwe bebouwing vaak boven op de resten van de oude gebouwd, waardoor de grond steeds een stukje hoger kwam te liggen. In de negentiende eeuw is een 500 meter lange tunnel gegraven op het oorspronkelijke straatniveau, vanwaar je de originele fundering van de Western Wall kan zien. Gigantische massieve rotsblokken vormen de basis voor de muur, waarvan de grootste een omvang heeft van een gemiddelde bus.

Aan het einde van de tunnel leidde een trap je terug naar het oppervlakte, waarbij je midden in het christelijke kwartier uitkwam, op de Via Dolorosa, de laatste weg die Jezus zou hebben afgelegd op weg naar zijn eigen kruisiging. Duizenden christelijke pelgrims komen hier jaarlijks om dezelfde route te volgen die Jezus toen der tijd volgde met het kruis op zijn schouders. De route begint op de plek waar hij zou zijn veroordeeld door Pontius Pilatus en eindigt bij de Heilige Grafkerk, de plek waar Jezus gekruisigd zou zijn. Toen der tijd reikte de stad veel minder ver dan nu en de plek waar tegenwoordig de kerk staat was 2000 jaar geleden slechts een lege heuvel. 300 jaar na zijn dood is de kerk gebouwd en vandaag de dag is het een van de heiligste plekken voor het Christendom. Van binnen ziet de kerk er uit als ieder ander, maar als je de gangen die diep de kerk in lopen tot het einde volgt, kom je uit in een donkere grotachtige plek waar Jezus zijn lichaam zou zijn begraven en vanwaar hij twee dagen later herrees.

Na de hele ochtend en middag door het drukbezochte oude stadscentrum van Jeruzalem te hebben gewandeld was ik toe aan wat rust en verliet de Old City via het Moslim kwartier in het oosten. Terwijl ik door een van de legere straten liep werd ik aangesproken door een vriendelijke Arabier die me een kopje thee aanbood in zijn winkeltje en met wie ik een tijdje heb zitten praten. De vriendelijkheid en gastvrijheid van hem was hartverwarmend, zeker als je je bedenkt in zo’n grote en toeristische stad rond te lopen. Ik mistte de Arabische cultuur ineens, waar iedereen zoveel warmer is dan hier in Israël. De Israëlische Joden krijgen niet voor niets de bijnaam “Sabra”, wat letterlijk stekelplant of cactus betekent, doelend op het snel geprikkelde en niet altijd even vriendelijke karakter dat veel Joden als eerste indruk weggeven.

Ik vervolgde mijn weg en verliet de Old city door de zuidelijke poort, vanwaar ik richting de Mount of Olives liep, ten oosten van de stad. Volgens het Jodendom zal God vanaf deze heuvel de doden belonen of straffen op de Dag des Oordeels. Vandaar dat de Mount bijna volledig uit een Joods kerkhof bestaat, waar in totaal meer dan 150.000 mensen begraven liggen. Vanaf de top heb je daarnaast ook een super uitzicht over de Old City. Via een grote boog door een mooi en groen gebied ben ik om de stad heen gelopen, naar de volgende heuvel, Mount Zion. Dit is de plek waar Koning David (die van David en Goliath) zou zijn begraven en waar Jezus met zijn volgelingen het laatste avondmaal zou hebben gehouden. Ook trof ik hier op een kleine begraafplaats, verstopt onder een grote stapel stenen, het graf van Oskar Schindler aan.

Die avond was de hele stad verlicht met lichtjes en kampvuren, ter viering van de nationale feestdag Lag Ba’ Omer. Op die dag wordt herdacht hoe in de tweede eeuw na Christus een vooraanstaande Rabbi een nieuw deel van de Tora (het heilige Joods boek) uitgaf. De feestdag wordt gerelateerd met een mystieke vorm van de Joodse religie en daarom gevierd met grote vreugdevuren. Ik heb een uurtje door de Old City gewandeld en de verlichting en vuren bewonderd. Hoewel ik normaal prima in mijn eentje van van alles kan genieten, vond ik het nu toch wel even jammer dat ik alleen was. De laatste tijd had ik wat vaker last van heimwee en ik keek er wel enigszins naar uit binnenkort een punt achter mijn grote reis te zetten. Nog een weekje tot ik Tiana weer zou zien in Engeland!

Geschreven door Milan