Jeruzalem, een van de oudste nog bestaande steden op aarde. Haar oorsprong reikt terug tot ruim 2000 voor Christus. De stad is rijk aan geschiedenis en gebeurtenissen, lang niet allen even vredig. Over de duizenden jaren is Jeruzalem door menig rijk veroverd, geplunderd, herbouwd en weer terug veroverd. Joden, Babyloniërs, Romeinen, Byzantijnen, Perzen, Kruisvaarders, Arabieren, Ottomanen en Britten. Allen begeerden zij het machtige en strategisch gelegen Jeruzalem, dat zowel als religieus en economisch centrum diende voor al deze machtshebbers. Zelfs nu, ruim 4000 jaar na de stichting van de stad, is Jeruzalem een verdeelde plaats waar zowel de Joden als Palestijnen aanspraak op maken. Sinds Israëls onafhankelijkheid in 1948 is de stad in twee delen verdeeld: oost en west Jeruzalem. Voor 19 jaar was de stad ook fysiek geschieden door een muur, west voor de Joden, oost voor de Palestijnen. Na de zes daagse oorlog in 1967 werden de twee stadsdelen verenigd en reizen tussen oost en west is weer soort van mogelijk. Makkelijk is het niet, en Palestijnen mogen niet zomaar west Jeruzalem in. De controversie rondom de status van Jeruzalem heeft er voor gezorgd dat de meeste landen hun ambassade niet in de hoofdstad hebben, maar in Tel Aviv, waar het veiliger zou zijn. Begrijpelijk leidde het recente voorstel van Trump om de ambassade van de VS naar Jeruzalem te verplaatsen dus tot aardige weerstand.

Vanuit Hebron nam ik vandaag de bus naar Jeruzalem, waarbij we dus Palestina verlieten en door een streng beveiligde controlepost moesten om in Israël te komen. Meteen was het weer duidelijk dat we in een verwesterde stad terecht waren gekomen. Vanaf het busstation reden er moderne trams naar het westen van Jeruzalem, die met een soort ov-chipkaart systeem werkte. Hoge, steriele gebouwen en bruggen waren zichtbaar vanuit de tram, niet het beeld dat ik had verwacht in het eeuwenoude Jeruzalem.

Met de tram reed ik naar het meest westerse deel van de stad, Har Hazikaron (mount of remembrance), waar een grote gedenkplaats is gemaakt voor de vermoordde Joden tijdens de Holocaust. Yad Vashem, heet de gedenkplaats, “A Memorial and a Name”, opdat alle namen van de overledenen hier bewaard worden en nooit zullen worden vergeten. Het gebied is ruim 18 hectare groot en bestaat uit meerdere gedenkstenen en kunstwerken. In het midden staat een groot driehoekig museum, de vorm symboliseert de helft van een Davidster, metafoor voor de populatie Joden op aarde die na de holocaust was gehalveerd. Binnen is een uitgebreide tentoonstelling over de Jodenvervolging door de nazi’s. Het meeste had ik al eerder gezien en gehoord, maar het blijft toch indrukwekkend en boeiend. Ook leerde ik een aantal nieuwe dingen, zoals het feit dat heel veel Joden die voor en tijdens de tweede wereld oorlog naar (toen nog) Palestina wilden vluchten, niet werden toegelaten. De Britten van wie Palestina op dat moment nog een kolonie was, ondervonden een groeiende weerstand van de Palestijnen tegen hun bezetter, wat leidde tot de “Arab Revolt”, een opstand vergelijkbaar met de recentelijke Arabische lente. Hoewel de Britten de opstand neersloegen, waarbij ruim 5000 Palestijnen omkwamen, werd duidelijk hoe afhankelijk ze waren van de Arabische olie, die zeker nodig zou zijn als de oorlog met Duitsland uitbrak. De Palestijnen dreigden de kranen dicht te draaien tenzij de Britten de Joodse immigratie een halt toeriep: de deuren naar Palestina sloten voor de Joden.

Het museum eindigde in een grote ronde ruimte, de “Hall of Names”. Op de tien meter hoge muren hangen de foto’s van 600 mensen, die de 6 miljoen vermoordde Joden representeren. Van slechts de helft is ooit de naam bekend geworden, die is opgeschreven in een van de honderden boeken in de muur. Onder de kamer ligt nog een 10 meter diepe put, waar je van boven in kan kijken. Het symboliseert de overige 3 miljoen Joden, wiens naam nooit is achterhaald omdat ieder familielid en vriend dat hen ooit heeft gekend ook is omgebracht. Wat een vreselijke gedachte, dat iedereen die jou ooit heeft gekend tegelijkertijd met jou is gedood, en jouw naam nooit door iemand meer zal worden onthouden. Hier kan je alleen maar heel erg stil van worden.

De rest van Yad Vashem staat vol met indrukwekkende gedenkstenen en monumenten, niet alleen voor de overleden Joden, maar ook voor hen die hun leven hebben gewaagd om anderen te redden, de “Gentiles”. Onder hen bevond zich Oskar Schindler, de Oostenrijkse fabrikant die ruim 1200 joden van de gaskamer redde. Zijn graf bezocht ik twee dagen later op een klein kerkhof op Mt Zion, ten oosten van het oude stadscentrum.
Aan het zuidelijke einde van het gebied vind je een eenzame treinwagon op een doodlopend stuk treinrails, uitstekend boven een klif. Het is een van de originele wagons gebruikt om honderdduizenden Joden van de getto's naar de vernietigingskampen te brengen.

Het bezoek aan Yad Vashem was bijzonder indrukwekkend. Zelfs na het zien van de kampen in Vught, Westerbork, Bergen Belsen en Auschwitz deed dit me toch weer iets. Zo veel leed en zo veel onrecht, dat is bijna niet bevatten. Het is onmogelijk om niet enigszins ontdaan te raken tijdens het bezoeken van dit soort gedenkplekken. Tegelijkertijd voelde ik een soort tweestrijd opborrelen in me. De afgelopen week die ik in Palestina had doorgebracht hadden me de hedendaagse conflicten laten zien die zich afspelen tussen de Joden en Arabieren. Het onrecht dat hier wordt aangedaan aan de Palestijnen is natuurlijk op geen enkele schaal vergelijkbaar met wat de Nazi’s deden, maar toch begrijp ik niet dat Israël zich zo gedraagt. Hoe kan het dat een volk, dat in het verleden zoveel vreselijk dingen heeft meegemaakt, zich nu zo vijandig opstelt? Zij zouden als geen ander moeten weten hoe het is om onderdrukt te worden. Waarom dan toch dat conflict? Heeft dan helemaal niemand iets geleerd van wat er zich 70 jaar geleden afspeelde? Ik kan er niet bij.

Geschreven door Milan