Gisteren even schrijfstop. Ook niet veel gedaan. Veel te vroeg op natuurlijk. Voelde me wat minder lekker. Ook op de catamaran. Veel en lang wachten. Afscheid nemen van Güldal, een foto met haar nemen en samen op Turks grondgebied eens naar Sibel bellen. De twee Atatürkvrouwen in één klap. We belanden uiteindelijk op onze luxueuze kamer en doen een middagdutje.
Wel nog even met onze Griekse vriendin, Maria Hassapi (Kilkis, in de buurt van Thessaloniki), overleg gepleegd. En inderdaad, haar verhaal over de brand in Smyrna staat diametraal tegenover dat van Güldal. Volgens haar zijn het net de Turken die de huizen in brand hebben gestoken om de Grieken te verjagen. Ze haalt er zelfs Hemingway bij. Zelf ben ik dan even gaan rondneuzen op Wikipedia en ChatGPT en de historici lijken Maria gelijk te geven. Hun huidige kijk – zonder definitief uitsluitsel – lijkt hier eerder de Turken als schuldigen aan te duiden. Ik hou me verder gedeisd in deze Grieks-Turkse controverse.
Over de verplichte transmigratie van etnische Grieken heeft Maria wel nog wat te zeggen.
Dit is haar commentaar: There was not only one village. Every Greek who was not slaughtered or raped, was pushed violently out of Asia Minor and Constantinople and was obliged to go not only to Greece but so to Syria or Lebanon. That was in 1922. As a result, poor Greece of that time had to take care of one million refugees. In 1925 the Turks who lived in Greece were asked to move to their country. There was swapping but was violent on the Turkish part.
Ze schreef er overigens een boekje over: It's been some time since this happened. The story is about my husband's grandmother who came to Greece from Asia Minor, a widow with five children. Her husband was killed by the Turks.
Haar kijk op de oorlog: Because history is written for the strong ones and when elephants fight, the ants are killed.
Moraal van het verhaal: geschiedenis kent geen definitieve waarheden en heeft altijd meer dan een kant van het verhaal en alle schakeringen tussen zwart en wit. Dat lees ik ook in het boek van Dirk Tieleman over Rusland en het andere boek dat ik lees van nog een andere reisgenoot op die Oezbekistanreis, Marc Buelens. Hij schreef 74 miljoen Trumpstemmers weten waarom. Hij schreef dit voor de verkiezingen en ook hier krijg je niet een zwart-witverhaal.
Back to reality now. Terug naar vandaag. Of eigenlijk gisterenavond. Rond halftien kreeg iedereen op zijn gsm een noodmelding voor het slechte weer. Er werd gevraagd om binnen te blijven. Enkele dorpjes niet ver van hier waren weer bedreigd.
Deze morgen kregen we uitleg over de toestand hier. Michael, de gids die ons naar Lindos begeleidde, stond ons te woord. Kalm, rustig en gedecideerd. Waarom zeg ik dit. Wel, zijn huis staat kniehoog onder water en kan alleen per jeep worden bereikt. Toch is hij hier om zijn werk te doen en deze namiddag te gaan opruimen. Morgen begeleidt hij ons op een interessante uitstap naar een veilige regio. Een moedig man.
Deze morgen mijn goed hart getoond en met mijn drie vrouwen op stap. Eerst langs de kust, waar we een huwelijkskoppel op fotosessie zien. En verder langs de vele enorme hotels die ook nu nog gebouwd worden voor nog meer toeristen. Net even opgezocht: tweeënhalf miljoen toeristen op een bevolking van 115.000. Dat is meer dan 20 toeristen voor iedere Rhodier (ja, zo is dat in het Nederlands). Onvoorstelbaar als je weet dat het toeristische seizoen van april tot oktober loopt. De periode zoals nu wordt omschreven als een tijd voor rust- en culturele meerwaardezoekers.
Algauw kwam er een winkelstraat in zicht en dan heb ik mijn vrouwelijk gezelschap verlaten. Op mijn eentje door de verlaten oude stad gelopen. Geen kat te zien. Neen, dat is gelogen, af en toe zag ik wel een kat, maar dan hield het ook op. Wat een zalige rust straalde die omgeving uit. Het deed me denken aan onze vriend Johan Verschueren die vanuit zijn klooster in Rome tijdens Corona heel Rome zonder toeristen heeft gezien. Hij had miljoenen (lires?) kunnen verdienen met een fotoboek.
Alleen heb je natuurlijk meer tijd en kijk je soms anders naar dingen. Dat leidt steeds tot die dubbele vraag: gegidste groepsreis of alleen? Ze hebben beiden hun voor- en nadelen. Toch slaat de wijzer in mijn geval door naar het alleen reizen, ook al weet je dan dat je dingen kunt missen. Maar alles zien en/of doen is toch niet mogelijk.
Nu, wat Rhodos betreft heb ik ze allebei gedaan. Mijn ochtendwandeling leerde mij andere dingen dan de groepswandeling. Bij de Amboise Gate dacht ik onmiddellijk aan het mooie Franse stadje Amboise. Leonardo da Vinci woonde er de drie laatste jaren van zijn leven en ligt er begraven. Maar de naam van de poort gaat terug op grootmeester Emery d’Amboise. Die was dan weer geboren in Chaumont-sur-Loire. En niet in Chaumont-le-Bois, want anders had Willem hem er zeker bij gesleurd in zijn magistrale La belle Roselle de Chaumont-le-Bois.
Grootmeester van een stadje dat eigenlijk zeer divers was en misschien wel een voorbeeld van interculturele ontmoetingen. Je hebt er huizen (onder andere Spanje en Frankrijk) die refereren aan de vroegere bewoners en die dienden als een soort vergaderplaats voor landgenoten om hun belangen te verdedigen. Je zou het eigenlijk kunnen vergelijken met de naties in Antwerpen, waar precies hetzelfde gebeurde, zij het dat de belangen daar toen puur economisch waren en wat ze eigenlijk nog altijd zijn. De vele tekens boven de deuren verwijzen ook vaak naar logetekenen. Ook al zijn loges niet echt een uitvloeisel van de kruistochten, toch lijken er wel degelijk verbanden te zijn. De foto met de passer en de winkelhaak lijkt daar toch duidelijk op te wijzen.
En verder, de mooie opschriften, binnentuinen, deuren, spuwers en andere dingen die ik niet had gezien. Alles op rustig wandeltempo. Slow tourism, noemen de Engelsen dat. Ik ben nog maar net de stad uit of ik moet me haasten voor de regenbui die volgt. Vlug naar het hotel.
Maar net voor ik daar aan kwam zag ik nog een standbeeld van Karamanlis. Morgen meer over hem.

Geschreven door Paul.gaat.op.reis.en.neemt.mee