Weinig geslapen wegens bromgeluiden in kamer en vroeg op om naar de luchthaven van Yogya te rijden. Veel te vroeg aangekomen omdat er relatief weinig verkeer is. En een uur vertraging, dus het wordt een lange dag. Met het terugzien van Hamid. Neef Koen heeft voor hem een truitje van Radja Nainggolan meegegeven. Peter heeft Radja het truitje laten tekenen. Dat is nog net gebeurd voor hij bij Antwerp naar de uitgang werd begeleid. Toch is Radja hier in Indonesië nog altijd een raja (= koning). Maar zeg je hier dat je orang Belgia bent, dan vallen meestal snel de namen van De Bruyne en Lukaku, vergezeld van een big smile en “baik baik”, zeer goed.
Het uur vertraging is er anderhalf geworden en bovendien nog eens een uur wachten op de bagage. Mijn koffer komt er als allerlaatste door. Ondertussen spreek ik met enkele Vlamingen die een groepsreis maken. Zelfde drie eilanden in zeventien dagen, kostprijs 4100 euro. Ze moesten nog onmiddellijk door naar Rantepao. Dat betekent dat ze niet voor twee-drie uur ’s nachts op hun bestemming zullen zijn. Arme pariwisata (toeristen)!
Hamid wacht ons op in de aankomsthall van de luchthaven. Hij is vriend des huizes, wegens meer dan vier jaar als twintiger in Heusden-Zolder gewoond en vaak met de hele familie op stap gegaan. Spreekt behoorlijk Nederlands. We brengen onze koffers naar het hotel en dan vliegensvlug naar pantai Losari om de zonsondergang te zien. De zon is er helemaal, maar de bouw van nieuw Makassar verpest het volledige zicht. De kustlijn is daardoor wat verknoeid. Zo’n zonsondergang gaat bovendien vrij snel. Van volledige zon aan de horizon tot volledig weg duurt nauwelijks meer dan een minuut.
We gaan eten in een visrestaurant met Hamid en Linda. Minstens vijf soorten vis en garnalen staan op tafel. Superlekker. En ”echte” mango als dessert. Familienieuwsjes worden over en weer uitgewisseld. Een aangenaam weerzien met superlekker eten. Het drinken was wel iets minder: air minum ofte gewoon water. In ons hotel bestellen Chris en ik een botol bir besar Bintang. En die zijn inderdaad besar (groot), want 62 cl per stuk.
Chris schrijft aan zijn dagboek, maar ik schrijf uit verontwaardiging een stukje voor De Witte Duivel. Was eraan begonnen op het vliegtuig. Ik was en ben geschockeerd door de uitspraken van Yannick Carrasco over Saoedi-Arabië. Lees gerust op https://dewitteduivel.com/moet-er-nog-zand-zijn/. Een pure schande.
Wat is er toch met mijn nachtrust. Tot vijf uur deze morgen wakker gelegen. We zijn al een week van huis, dus zou mijn jetlag over moeten zijn. Quod non. En neen, ik hoorde geen gebrom in het bed naast mij, daar ligt het dus niet aan. Ook mijn CPAP functioneert normaal. Rustig blijven liggen en hopen dat je toch indommelt. Maar het lukt niet. Dan maar een beetje lezen. Het prachtige boek van Anjet Daanje is uit. Een echte aanrader dus, maar meteen ook aangeraden om misschien Wuthering Heights van Emily Brontë nog eens te lezen, of op zijn minst de summary op Wikipedia er nog eens op nalezen. Het zal helpen waarom ze schrijft wat ze schrijft.
Ondertussen lees ik Peter en Marjolein van der Veen, The Linguist’s Family (https://electromagneticprint.com/van-der-veen ). Hun vader en grootvader is in 1916 als linguïst in Toraja aangekomen, een jaar voor Antoni van de Loosdrecht werd vermoord (later meer hierover). Hij was het vaak oneens met de missionarissen van de Gereformeerde Zendingsbond, wegens te streng in de leer voor een taalwetenschapper. Goed om te lezen. Polyglot Van der Veen heeft het Toraja woordenboek samengesteld. Staat thuis in mijn bibliotheek en wordt vaak geraadpleegd.
Ondertussen zijn we met de wagen en onze chauffeur sinds jaren, Marten, in Barru aangekomen, waar we Dirk Sandarupa zullen ontmoeten. Dirk is de zoon van Stanislaus Sandarupa, cultuurwetenschapper en absolute kenner van de Torajacultuur. Bij mijn vorig bezoek in 2016 wou ik met Stanis kennismaken en praten over de Toraja rituelen. Maar hij stierf twee maanden voor ik aankwam. We zijn/waren op vijf maanden na even oud. Was een ontgoocheling. In plaats van hem te zien heb ik zijn graf bezocht.
Maar we hebben wel in zijn restaurant gegeten, want naast professor aan de UNHAS – Universitas Hassanudin in Makassar – was hij ook gids en uitbater van Arum Pala. Iedere keer eet ik hier lekkere cumicumi (inktvis). Ook nu weer. Na het hartelijk weerzien met Dirk en zijn moeder. En vanavond worden we weer van kamer en bed gescheiden, want we hebben elk onze kamer.
Daarna een bezoekje aan het eilandje Dutungan. Over een gammele brug naar een bootje. We wandelen in de loden hitte rond het eiland, want echt klein. Het is nu een soort vakantie-eiland waar je ook kunt snorkelen, duiken en gewoon zwemmen. Een groep niet meer zo heel jonge vrouwen is op een strandje kinderspelletjes aan het spelen. De dolle pret kan niet op. Een troep pubers kan daar niet tegenop. Enkele vrouwen spreken mij aan en zeggen tegen elkaar dat ik toch wel erg groot ben. Als ik hen in mijn pasar-Indonesisch aanspreek, besterven ze het haast van het lachen: Oh pak berbicara bahasa Indonesia (Oh, meneer spreekt Indonesisch). We moeten voortdurend op de foto, wat zeg ik, het zijn er minstens altijd drie. Op de duur maak ik een grapje en zeg na een foto “lima ribu rupiah” (vijfduizend roepi) en dan bescheuren ze zich haast van het lachen. Papa- en opahumor van bij ons is hier pure stand-upcomedy.
Dat eilandje is het bezit van een jonge man en heeft wel potentie. Maar het is vuil. Veel aangespoeld plastic. De eigenaar vindt echter dat dit niet zijn probleem is, maar als hij andere dan Indonesische toeristen wil, zijn opruimen en milieuzorg toch wel een minimale voorwaarde. Bij thuiskomst in het hotel toch een slaapje gedaan om de gemiste nachtrust in te halen. En daarna een vorstelijke maaltijd geserveerd met rode snapper, gepaneerde garnalen, groenten en twee soorten sambal bij de rijst. Overheerlijk en veel fijner dan gisteren in het visrestaurant. Maar dat is al zo sinds we hier kwamen, gewoon heel lekker. En absoluut verse vis.
En genoten van de vele verschillende facetten van rood bij een ondergaande zon, terwijl de zee hier hoorbaar tegen de muren van het restaurant klotst. Een aangenaam geluid bij een dag die stilletjes aan ten einde loopt.
Morgen vertrekken we richting Rantepao, maar via een omweg. We bezoeken nog het geboortedorp van Hamid en de wondermooie sawa’s die het dorp omgeven. Verder hoop ik op een iets betere nachtrust. Selamat malam.

Geschreven door Paul.gaat.op.reis.en.neemt.mee