Niets aan te doen. Het is een dagje bed en hotelkamer in Makarska. Daardoor mis ik o.a. Split. Zo is het nu eenmaal. Uitzieken en hopen dat het snel beter wordt. Ann kan me daarna wel vertellen wat ik allemaal heb gemist.
Ondertussen vastgesteld – en eigenlijk voor het eerst – dat we toch in een oudere leeftijdscategorie zijn terechtgekomen. Toch een beetje een vreemde vaststelling. Medereizigers die met moeite de bus op raken. En bij de tochtjes gewoon trager stappen. Uiteraard op zich niets mis mee, maar het vertraagt de groep wel aanzienlijk. Veel valt er echter niet aan te doen.
Bidden voor een snelle genezing. Zou het helpen? Misschien daarom wel juist gepast dat we de volgende dag koers zetten naar Međugorje. Zo’n speciale đ komt blijkbaar overeen met een dj in ons schrift. Hier zou Maria vanaf 1981 enkele keren aan een zestal kinderen zijn verschenen en er bovendien hebben gezegd dat ze zou ophouden met verschijnen. Rome houdt er een dubbelzinnige houding op na: geen echte erkenning, maar ook geen afwijzing. Nu, die verschrikkelijke Johannes Paulus II is hier op bezoek geweest en dat is al genoeg om tot een soort canonisatie over te geen. Bij mij maakt het nog maar eens duidelijk dat ons Maria toch een goed reisbureau moet kennen, want ze verschijnt wel in Lourdes, Fatima of Medjugorje, maar is nog nooit in Charleroi of Scunthorpe geweest. Kwestie van je prioriteiten te kennen. Godslasterlijk? Neen, ik geloof niet in dit soort flauwiteiten als verschijningen. En al zeker niet, als je ziet wat het teweegbrengt. De handelaars zouden de tempel moeten worden uitgejaagd, zoals zo’n goeie twee millennia geleden.
Het is anders wel een aangename wandeling door het “heiligdom”. Het bronzen beeld van de verrezen Christus is echt wel geslaagd. Een verrezen Christus in brons die als het ware uit zijn matrijs opstaat. Knap gedaan. Maar moet er dan weer een zweem van mirakel bij, waardoor af en toe een druppel vocht uit het beeld zou komen? Vermoedelijk – neen, zeker – gaat het hier gewoon om condensatie. Geklasseerd, samen met de verklaring van dwaallichtjes. Toch straf, dat mensen dit blijven geloven.
Bevreemdend is ook het gebouw met niets dan biechthokjes. Hier wordt duidelijk tegen de sterren op gezondigd. Het gooit me terug naar het lager onderwijs naar de wekelijkse – of was het maandelijkse? – biecht en de zoektocht naar de mogelijke zonden die ik zou hebben kunnen begaan. En dan maar hopen dat je bij onderpastoor Vandenbroucke terechtkwam, want die nam het toch niet zo nauw. Geen idee meer, hoeveel weesgegroetjes en onzevaders ik voor penitentie moest lezen.
We verlaten Medjugorje en ik voel me – o wonder – beter. Maria of Ibuprofen, wie zal het zeggen. Onze reisweg langs de Adriatische kust is heel mooi. Zo zijn we ondertussen ook in Bosnië-Hercegovina aanbeland. En van Mariagebied naar oorlogsgebied. Mostar en haar brug zijn dan ook in ons geheugen geprent. De stad zit vol littekens en ruïnes. De kogelinslagen in de huizen worden “bewaard” als herinnering aan wat is geweest en hopelijk nooit meer zal terugkeren. Tachtig procent van de stad lag blijkbaar in puin. Enerzijds moeilijk voor te stellen, omdat er veel is heropgebouwd, maar anderzijds hier en daar nog zo pijnlijk duidelijk. En toch is de mix van islam (Bosniërs), katholicisme (Kroaten) en orthodoxie (Serviërs) misschien wel een teken van hoop, ook al is net godsdienst voor een zeer groot deel steeds weer de oorzaak van alle ellende die ook hier is veroorzaakt. Dat alles onder UNESCO-vlag staat is maar een magere bescherming, zoals de geschiedenis ons op vele plaatsen leert. Toch is het goed om de steile en gevaarlijk gladde brug over te steken en de Neretva onder je te zien stromen. Panta rhei, ouden menei. Misschien toch wel beter om net die situatie voor altijd te bevriezen. Het heropgebouwde Mostar toont hoe mooi het vroegere Mostar wel was en roept herinneringen op aan Ieper. Wel drie-vier keer moest ik aan vrienden uit Nieuw-Zeeland uitleggen dat Ieper een getrouwe kopie was van het middeleeuwse Ieper …
Een berichtje aan Dejan P., een oud-student met Bosnische roots, die vaak voor mij een klankbord was in mijn lessen interculturele communicatie. Af en toe nog contact met hem. Ik had hem de roman Herkunft van Saša Stanišić aangeraden. De auteur is een Bosnische Duitser of een Duitse Bosniër, zoals je wil, die op zoek gaat naar zijn roots en de verlorenheid van te leven tussen twee culturen beschrijft. Een aanrader. Het blijft toch zo moeilijk om te verzoenen wat een beetje anders is dan wat de omgeving biedt of verwacht.
We rijden terug naar Medjugorje waar we de nacht doorbrengen onder bescherming van Maria. En dat is letterlijk te nemen, want een Mariabeeld in een ingemaakte kast achter glas kijkt minzaam op ons neer. Telkens je een licht aanknipt, lijkt ook Maria op te lichten. Elke kamer blijkt zo ingericht te zijn. Natuurlijk ook niet zo abnormaal, want hier komen in principe alleen maar bedevaarders en het is nu nog laagseizoen. In ieder geval ik slaap de slaap der onschuldigen en de volgende ochtend gaat het weer wat beter.
We vertrekken richting Montenegro. Met een eerste stop in het kleine, mooie stadje Počitelj. Het heeft erg geleden onder de oorlog in 1992-1995, maar is deels hersteld, ook al omdat het door UNESCO als endangered heritage is betiteld. Het mooie moskeetje ademt rust en sereniteit uit, in zoverre dat ik me genoodzaakt zie om … een flesje grappa te kopen. Goed voor lijf en ziel, denk ik maar.
Ook het bezoek aan Trebinje toont ons een mooi stadje, het oude gedeelte is mooi bewaard en/of gerestaureerd. Alles glimt. Eigenlijk valt het op hoe netjes het hier allemaal is in alle steden. Antwerpen kan er een puntje, wat zeg ik, een punt aan zuigen.
De bergpas en grensovergang tonen duidelijk aan waarom Montenegro zo heet. Het zijn inderdaad allemaal zwarte en desolate bergen. Dat zwarte moment vind je ook terug in het obligate bezoek aan de tapijtweverij. Hoe noem je zoiets, Turks paternalisme? Of een uitgekiende verkooptruc?
De grenzen en de douane doen ons ook herinneren aan hoe het vroeger bij ons was. Identiteitskaarten, reispassen, controles, alles gaat zo langzaam. En waarvoor? Wij willen niet in de EU, we willen er net uit. Fort Europa achter ons laten en de rest van Europa bezoeken. Tot ook die rest, Montenegro en Bosnië, ook lid wordt van de EU en die dure grenspost kunnen worden gesloten.

Geschreven door Paul.gaat.op.reis.en.neemt.mee