Heeft iemand ooit van Stutthof gehoord? Wij tot gisteren niet. Vreemd eigenlijk, want Stutthof is het eerste concentratiekamp uit WOII buiten Duitsland dat de Nazi's, daags na de inval in Polen, in gebruik namen. Het is ook een van de eerste kampen waar de gaskamer in gebruik werd genomen. En het is het laatste kamp dat na het einde van de oorlog werd bevrijd. Er hebben in dit kamp ongeveer 110 duizend mensen gevangen gezeten, waarvan er tussen de 60 en 85 duizend zijn gestorven. Voornamelijk Joden en Polen, onder andere uit de vrijstaat Danzig waarin het kamp lag. Dat wij dit kamp in Nederland niet kennen, komt vermoedelijk omdat er geen Nederlanders hebben vastgezeten.

Op onze route van Gdańsk naar Malbork komen we praktisch langs Stutthof. Nou ja, klein beetje om moeten we er wel voor, maar dat vinden we het wel waard. De toegang is gratis, we hoeven alleen te betalen voor het zien van de twee korte documentaires die elk hele uur worden getoond. In de nog resterende barakken kan je de verhalen van overlevenden lezen, hangen foto's, krijg je inzicht in de geschiedenis van deze lugubere plek. Stapels met schoenen liggen er; mannen-, vrouwen en kinderschoenen... De Duitsers waren een kei in documenteren, alles werd vastgelegd. Dat geeft nu een beeld van hoe het er aan toe is gegaan. Te gruwelijk voor woorden. Aan het einde van het kamp staan de 3 ovens en de gaskamer. Heel groot is deze ruimte niet. Groot is dan ook mijn verbijstering dat er 150 mensen tegelijk in pasten.

Het is afschuwelijk. Het is verdrietig. Het is mooi dat zoveel mensen, jong en oud, met ons nog dagelijks dit museum bezoeken om ervoor te zorgen dat de geschiedenis zich niet gaat herhalen.

Om even de zinnen te verzetten, stoppen we een paar kilometer bij het kamp vandaan voor een lunch. Lekker op een terrasje in the middle of knowhere bij een oude Pool die helemaal blij is dat hij zijn spaarzame Engelse woordenkennis mag gebruiken. Zijn vrouw maakt twee overheerlijke scrambled eggs voor ons klaar en weet een kop koffie voor Ries te brouwen waar een koffiedikkijker jaloers op zou zijn.

Na een uurtje rijden zetten we de camper op een camping recht tegenover Zamek Malborku. We staan prachtig, aan het water en met zicht op het kasteel. Want dat is onze volgende activiteit van de dag: kasteel Mariënburg. Dit is het grootste kasteel ter wereld! Bijna geheel opgetrokken uit bakstenen. Het kasteel heeft aardig wat te verduren gehad in de 850 jaar van zijn bestaan. Met als 'toetje' de Russen, die het kasteel in 1945 niet hebben gespaard. Maar zoals zoveel gebouwen in Polen, is ook dit kasteel weer in oude luister hersteld. Aan de kleur van de bakstenen aan de buitenkant zie je wat oud en wat nieuw is.

Met een audiotour op ons oren starten we het bezoek. En het mag gezegd, het is prachtig! De gekleurde muren, gewelfde plafonds, ornamenten, ramen, de ruime ontvangstzalen (een zomer- en een wintervariant, die laatste met een ingenieus verwarmingssysteem), de refter, de keuken, de kloostergangen en de klap op de vuurpijl: de Mariakerk. Ik ga er verder weinig woorden aan vuil maken, de foto's zeggen genoeg.

Het is al zes uur als we het kasteel verlaten. De voorspelde regen is al aan het vallen. En ik ben vergeten de kip uit de vriezer te halen. Redenen genoeg om niet linksaf richting de camper te lopen, maar rechtsaf het centrum in. We zitten binnen, in een steriele en ongezellige toko. Maar koken kunnen ze. Precies net niet tussen twee buien door spoeden we ons naar de camper. Ach ja, alleen maar zon gaat ook vervelen, toch?

Geschreven door Nienkoen