1 Twee oude torens, nieuwe galeries
2 Cluj: hèt culturele centrum van Roemenië: Fabrica de Pensule, Ciprian Mureșan en Art Crawl
3 Kunst waarin ik mezelf tegenkom

1 Twee oude torens, nieuwe galeries

Alexandra uit Sibiu had me de tip gegeven in Cluj de Turnul Croitorilor te bezoeken. Als ik de locatie opzoek zie ik nog een andere toren die vorig jaar galerie geworden is: de Turnul Pompierilor -de brandweer toren -. Van het repertoire van het Twents Balkenensemble Muzica! Is de Sirba Pompierilor een van mijn favorieten dus ik wil er tenminste heen om wat foto's te maken om eventueel wat beelden te hebben die ik voor me zie als ik dat nummer speel.

Beide torens zijn restanten van de middeleeuwse stadsmuur. De brandweer toren is snel gevonden. Ze dateert uit 16e eeuw, was aanvankelijk een Wevers toren, maar werd toen al gebruikt om brand te spotten. In 1873 formeel brandweer toren geworden en sinds vorig jaar een galerie. Langs de trap omhoog zijn mooie foto's van Cluj te zien. Halverwege stuit ik op het werk van een Roemeense die op haar 55e begon aan een kunstopleiding en inmiddels in Nederland woont. Mooie pentekeningen. Bovenop de toren is een dakterras vanwaar je een prachtig uitzicht hebt over de stad en haar omgeving. De driedimensionale plattegrond helpt me om mijn route te bepalen naar de andere toren.

Via de Metropolitane orthodoxe Cathedraal, een megagroot standbeeld van Avram Iancu, het nationale theater met Eminescu en de Grieks-orthodoxe kerk in de steigers kom ik bij de Turnul Croitorilor (toren van de kleermakers - we blijven in textiel thema deze vakantie -. Paar mooie exposities en een lang verhaal over de historie van het onderwijs/ de universiteit in Cluj. Leuke exposities, gratis entree, zeker aan te raden als je in Cluj bent.

Facebook-pagina Turnul Pompierilor
https://www.facebook.com/TurnulPompierilorCluj

Facebook-pagina Turnul Croitorilor
https://www.facebook.com/bastioncluj

Website van beide torens en andere culturele sites
https://culturaurbana.ro/

2 Cluj: hèt culturele centrum van Roemenië: Fabrica de Pensule, Ciprian Mureșan en Art Crawl

Om vier uur heb ik een tour langs galeries in Cluj geboekt via Art Crawl Cluj dat ik via facebook gevonden heb. We hebben wat mailcontact gehad maar ik had geen idee hoe het zou zijn. Al mijn verwachtingen zijn ruimschoots overtroffen ! Helga, die kunst wetenschappen heeft gestudeerd is het gezicht achter Art Crawl en behalve ik sluiten ook Daan en Eva uit Rotterdam aan. Eva heeft zelf dit soort tours in Rotterdam gedaan.

Helga vertelt ons dat Cluj tot 2019 het belangrijkste culturele centrum van Roemenië was. Verschillende gerenommeerde kunstenaars ( die exposeren in locaties als Tate en Centre Pompidou) waren gevestigd in Cluj en de kwasten fabriek (Fabrica de Pensule) was de eerste industriële locatie in Roemenië die werd getransformeerd tot culturele broedplaats en ontmoetjngsplaats waar diverse performances (dans, theater, muziek) en exposities plaatsvinden. Helaas heeft de eigenaar in 2019 ervoor gekozen om de ruimte te verhuren aan de IT sector en zijn een aantal kunstenaars vertrokken. Digitalisering is goed voor de economie maar heeft hier wel dd culturele sector een klap gegeven ( ik zal morgen ook horen dat de IT ers in Cluj de huizenprijzen zodanig opdrijven dat velen zich geen huis meer kunnen veroorloven). IT maakt meer kapot dan je lief is.

Een van de kunstenaars die gebleven is, is Ciprian Mureșan. Onze eerste stop is in het historisch museum waar een kunstwerk van hem ligt. Hij is ook curator van een galerie die we later zullen bezoeken.

Ter gelegenheid van het 10-jatig bestaan van de Fabrica de Pensule heeft Ciprian Mureșan een tekening gemaakt en die 32.000 keer laten afdrukken. Ze zijn neergelegd op een stapel van 2,5 meter hoog en het publiek is uitgenodigd één exemplaar mee te nemen. De fabriek was een plek waar kunst ter beschikking kwam voor een breed publiek en iets dergelijks zit ook achter deze stapel. En ik heb nu dus een echte Ciprian Mureșan in mijn koffer liggen.

Art Crawl Cluj
https://linktr.ee/artcrawlcluj

Over de Fabrica de Pensule (kwasten fabriek) als culturele hotspot 2009-2019
https://kajetjournal.com/2020/06/24/interview-with-mihai-pop/

Ciprian Mureșan

https://artfacts.net/artist/ciprian-muresan/55968

https://www.davidnolangallery.com/artists/ciprian-muresan

https://contemporaryaf.com/ciprian-muresan/

https://metropolism.com/nl/feature/de-schadegevallen-van-ciprian-muresan/

https://smak.be/nl/tentoonstellingen/europalia-romania-ciprian-muresan

3 Kunst waarin ik mezelf tegenkom
Omdat ik had aangegeven interesse td hebben in hoe moderne kunstenaars omgaan met oude traditionele werkvormen heeft Helga geregeld dat we bij een glasatelier langs kunnen. Glas schilderen is ontstaan omdat schilderen op hout te duur was en mensen op het platteland ook iconen in huis wilden hebben. Het glas was goedkoper. Ze wilden vooral iets moois en waren niet zo bezig met de symboliek van motieven. Iconen schilderen op glas is een manier om vrijer om te gaan met de taal en regels van symbolen. Glas schilder je op de achterkant omdat dan de kleuren langer kleurvast blijven.

De derde plek waar we stoppen, ergens aan de andere kant van het water, lijkt in eerste instantie op een kinderopvang, totdat je binnenstapt. Er is een aantal jaar geleden een burgemeester geweest die wilde benadrukken dat Cluj Roemeens is (en dus niet Hongaars) en alle prullenbakken, bankjes en zelfs de speeltoestellen in de speeltuinen heeft laten overschilderen in de kleuren van de Roemeense vlag. In een zwart-wit film wordt daaraan gerefereerd. Een andere film spreekt me meer aan: twee broers speelden jarenlang samen met Playmobil en op zekere dag gingen twee poppetjes verloren. Ze bedachten toen een heel ritueel om de geest van die poppetjes over te brengen in nieuwe hoofdjes. Dit ritueel was niet alleen een spel van die dag, maar de oudste broer wilde daarna ook niet meer met Playmobil spelen. Het ritueel is een afscheid geworden van een periode en de jongste voelde zich in de steek gelaten. Eenzaam. Een kinderspel is verworden tot een mythe, een familie-legende die gaat over de relaties binnen het gezin. Onlangs heeft de oudste broer het ritueel herhaalt en op video vastgelegd. In de video komen beide broers en de ouders aan het woord.

Het volgende atelier dat we bezoeken is heel klein en toont een aantal foto's die de komst van de mijnwerkers naar Boekarest eind 1989/begin 1990, vlak na de val van Ceausescu, symboliseren. Ik herinner me die beelden nog. Niet alleen kerstavond met de executie van de Ceaucescu's maar ook de weken ervoor en erna was Roemenië veel in het nieuws.

Het volgende atelier is erg conceptueel. Ik bevat niet goed wat de kunstenaars willen zeggen. Rode draad heeft iets te maken met millimeter papier en de behoefte om alles meetbaar te maken, ook dat wat niet meetbaar is. Daar spelen verschillende kunstenaars mee. Irritant in deze galerie is het nonstop herrie alsof iemand staat te timmeren. Het is een installatie met hamers die een rood huis timmeren. Deze worden aangestuurd door een laptop. Gaat over traditie versus moderniteit. Over mensen die zich vastklampen aan tradities of zich juist volledig overgeven aan de moderne tijd. Het is een thema dat in deze stad enorm actueel is. Maar niet alleen in Cluj.

Video Installatie "Rode Huis"
https://youtu.be/3tm5MFnlKhs?si=WyQ0daJNLsWEAD9R

De laatste galerie die we bezoeken is de white cuib, een klein kamertje in het uitgaanscentrum. Het wordt gehuurd door een groep onafhankelijke kunstenaars die hier exposities organiseren. Er hangen foto's uit het dagelijks leven met teksten erbij. Foto's over alledaagse momenten die je niet aan vrienden of familie laat zien. Het idee erachter is dat als je naar oorlog moet vertrekken, dat dan dit stukje van jezelf ook in herinnering blijft bij wie je achterlaat.

De vrouw van de galerie zit vol anecdotes. Ik vertel haar dat het soms moeilijk is om Roemeense moderne kunst te verstaan omdat ik een ander referentiekader heb. Ze vertelt me over een installatie waar ze een zak zout op een houten poort had gelegd met verzoek eronder door te lopen. Iedere Roemeen begrijpt de link naar een verhaal van Ion Creanga: een vrouw klaagt over het noodlot van haar kind boven wiens hoofd op de zolder van het huisje zout ligt opgeslagen. De vrouw is bang dat het zout haar kind zal bedelven. Ze jammert, maar doet niets. Volgens de vrouw van de galerie is dat typisch Roemeens (of oost-europees): je ziet een gevaar, dat zich misschien niet eens daadwerkelijk zal voordoen, maar doet niets om te voorkomen dat het gevaar zich voordoet. Je accepteert het lot en jammert daarover en haalt dus niet jouw kind of dat zout weg om het gevaar te voorkomen.

Zijn het conservatief-orthodox-religieuzen die inprenten dat je je lot moet aanvaarden? Is het gebrek aan vertrouwen dat je geen mogelijkheid ziet dat je zelf kunt ingrijpen? Je lot accepteren is ook een overlevingsmechanisme om met situaties om te gaan - je kunt niet alles beïnvloeden. Het maakt ook dat je verder kunt, al weet je dat gevaar dreigt.

Amor Fati geeft mij ook rust. Misschien is het wel deze mentaliteit waarom ik me zo thuis voel hier in Roemenië. Maar ik ben natuurlijk ook een buitenlandse die wel nooit dit land echt zal begrijpen, simpelweg omdat ze me niet alles laten zien. Maar wat ik vandaag gezien heb inspireert me wel. Net als voor Elena Popea over wie ik gisteren schreef, is reizen ook voor mij een confrontatie met mezelf. Ik sluit de dag af met een biertje van zes euro (!!!) op het Piața Unirii.

Facebook-pagina White Cuib
https://www.facebook.com/whitecuib

Geschreven door Tobia