1Licht
2 Oude stad Dubrovnik
3 Sporen van een oorlog
4 Theater: 750 jaar Statuut van Ragusa


1. Licht
Rond half vijf ben ik wakker en ik ga naar het dek. Op het achterdek nog wat lege glazen op een tafel, paar flessen, restanten van een feestje. Op het voordek is het donker en stil. Zelfs in de stuurhut nauwelijks licht. Ik ben alleen. De zee is zwart. In de verre verte geen lichtje te zien, geen land, geen ander schip. De lucht is zwart. De scheidslijn tussen lucht en water is niet zichtbaar. De zee is kalm en hoor je nauwelijks. Ik lig op mijn rug op een bankje en zie de sterren. Heel veel sterren. Dan begint een prachtig kleurenspel. Een klein stukje rode gloed aan de horizon, oranje, geel. Lucht en water veranderen langzaam van kleur. Het is zo mooi dat het die tien uur treinen volop waard was. Pas als de zon zelf zich laat zien krijg ik gezelschap, veel romantische stelletjes. Ze zijn te laat om de stilte van de nacht te ervaren, om het licht aan de horizon te zien verschijnen. Om uit volstrekte duisternis het licht te zien opkomen. De wereld kleur krijgen. Niet lang daarna volgen de kustlijn, de eilanden en Dubrovnik.

2. Oude stad Dubrovnik
Ik heb een kamer geboekt bij particulieren en kan daar mijn bagage alvast achterlaten. Ik vertrek naar de oude stad waar ik slenter door de straatjes. Het is nog rustig. Voor wie details over gebouwen wil horen raad ik de app get2guide Dubrovnik aan. Je kunt daarmee zelfs vanuit je eigen huiskamer een tour door Dubrovnik wandelen. Ikzelf had veel aan praktische info als kaart en buslijnen maar het is een app met leuke routes met veel foto's en uitgebreide beschrijvingen bij de gebouwen.

Lavendelijs is lekker en pootje baden in de zee ook (helaas ligt mijn zwempak in mijn andere rugzak). Voor de was hebben ze hier een leuk katrol systeem, al valt er toch een laken min of meer op mijn hoofd. Ik gooi het terug omhoog. Ik ben niet zo van de middeleeuwen maar kan me goed voorstellen dat je kinderen in Dubrovnik enthousiast kunt krijgen voor geschiedenis. Het is toch wel een beetje een Efteling met levende mensen en tegen twaalven wordt het zo druk en warm dat ik de oude stad ontvlucht naar het Gradac park.

Na een siësta waarin ik mijn slaap inhaal keer ik terug de oude stad in. In Efteling-stemming laat ik me verleiden tot een foto en zelfs filmpje met de ongetwijfeld door velen gefotografeerde lier-speler. Jammer dat ik hem niet in een concert- of café-sfeer heb ontmoet, maar toch geniet ik er wel van. Commerciële folklore is soms ook gewoon nodig om je brood te verdienen. Op een stenen bank bij de haven ga ik naast twee oudere dames zitten die waarschijnlijk hier wonen. Ze becommentariëren iedereen die langs komt en we lachen wat af. Na 30 jaar reizen heb ik toch meer van Slavische talen opgestoken dan ik dacht en ik begrijp over wie ze het hebben (oud man, kind, vrouw etc). In de steegjes is het ondanks de vele vele trappen wel prettig slenteren: veel schaduw.

Adriatische zee klinkt lichter dan de Rijn
https://youtu.be/v7RLj4crHBo

Kroatische Lier-speler
https://youtube.com/shorts/V8fKAmotrNU?feature=share

4. Gradac Park en Sporen van een oorlog
Ik ontvlucht de drukte en hitte van de oude stad en loop het Gradac park in. Het is hier rustig en mooie uitzichten. Fijne picknickplek. De huizen in dit stukje Dubrovnik zijn meer mijn smaak. In de oude stad was mijn oog al gevallen op een paar foto's van een galerie die door de oorlog flink beschadigd is geraakt. De binnenstad is mooi opgeknapt - zonder de kaart met alle inslagen en vernietigde huizen zou je niet weten hoe Dubrovnik de oorlog is doorgekomen. Tijdens mijn slentertocht na het Gradac park kom ik per ongeluk bij het kerkhof uit waar ook de oorlogsslachtoffers begraven liggen.

Toen ik de vierdaagse van de IJzer liep - een vierdaagse in België waar de eerste wereldoorlog centraal staat en die langs vele oorlogskerkhoven en musea etc. voert - was ik al onder de indruk van de jonge leeftijd van soldaten, maar dat was geschiedenis.

Op het kerkhof van Dubrovnik zie ik de mensen van mijn eigen generatie liggen. Dat raakt me meer dan verwacht. De oorlog in het voormalig Joegoslavië is de eerste Europese oorlog van mijn generatie. De tweede is nu - nog maar dertig jaar later -alweer gaande. Op mijn reis heb ik veel mogelijkheden musea en herdenkingsplekken van deze oorlog te bezoeken. Goed dat die er zijn om het verhaal van oorlog te kunnen blijven vertellen en herdenken. Ik was en ben niet van plan die plekken op te zoeken omdat ik zoek naar kunst en muziek naar het licht en hoop. Maar ik kom de sporen ervan onvermijdelijk tegen. Zelfs in de tuin van mijn gastheer staan granaat hulzen tussen de planten. Ik ben me bewust dat de gevolgen van de oorlog hier nog zeer zeker niet voorbij zijn.

De documentaire-serie "De tranen van Tito" (gratis te zien via NPO start) door traumapsycholoog Iva Bicaníc raad ik aan voor iedereen die iets van de Balkan wil begrijpen of geïnteresseerd is in wat de erfenis van die oorlog is en hoe dit het leven van gewone mensen als jij en ik raakt.

https://www.bnnvara.nl/tranenvantito


5. Theater : 750 jaar statuut van Ragusa
's Avonds bezoek ik een theaterstuk over het statuut van Ragusa, de welvarende en artistieke handelsstad die Dubrovnik in de middeleeuwen was. Een progressieve republiek, een stadstaat. Een staat onafhankelijk van het Ottomaanse regime dat dan de Balkan in handen heeft. Een staat waar joodse vluchtelingen uit het Iberisch schiereiland welkom waren. Het middeleeuwse Dubrovnik was meer dan een Efteling, een stad die grote invloed had op ontwikkelingen in Europa.

Ultiem locatietheater omdat het plaatsvindt in the rector's palace. Drie actrices vertellen in Kroatisch wat er in de statuten stond. De teksten worden voorgelezen en van commentaar voorzien. Gelukkig weet ik dat knihy 'boek' betekent en begrijp ik ook woorden als ekonomia en maritiem (schrijf je vast anders). Aan de reacties van het publiek te horen en de woorden die ik herken denk ik dat één dame de boeken en regels over handel en politiek, de tweede de komische bizarre regels en de derde de principes over vrijheid en mensenrechten bespreekt. De dames nemen ons mee de zalen in tot op het dak, waar we als enigen op de stadsmuren staan - voor het gewone gepeupel beneden in de haven niet meer toegankelijk. Destijds was het statuut in het Latijn opgeschreven en de Renaissance was natuurlijk best wel een elitaire cultuur. Ongetwijfeld waren er toen ook mensen in de handelsstad die het Latijn niet machtig waren en de woorden niet kenden, maar wel begrepen dat je in Ragusa vrij was. Mogelijk waren er toen ook vreemdelingen van buiten de stad - het was immers een handelsstad tussen oost en west - bij de presentatie aanwezig die ook niet veel meer begrepen dan hoe belangrijk het laatste woord uit de voorstelling was en tot op de dag van vandaag is : Libertas.

Over het festival
https://www.dubrovnik-festival.hr/en/agenda/liber-statutorum-civitatis-ragusii

Relatie tussen Ragusa en het Ottomaanse Rijk
https://www.academia.edu/resource/work/41435004

Sefardische vluchtelingen in Ragusa
https://www.academia.edu/resource/work/60382084

Geschreven door Tobia