1. Mogorjelo: Illyrische ruïne
2. De minder mooie kant van Capljina
3. Pocitelj

Mogorjelo: Ilyrische ruïne
's Ochtends lekker gekookt en na een stevige lunch op pad. Fietsen zijn er niet te huur dus Hutovo Blato wordt het niet vandaag. Ik kies voor wandeling langs de Neretva. Beetje warm, maar een wandelingetje van km of acht moet te doen zijn. Achteraf bleek het toch wel zo'n 17 km te worden.

Over de Illyriërs - wie ze precies waren en of ze nu wel of niet een koninkrijk hadden - zijn historici het al eeuwen oneens. Zeker is dat ze buren van de oude Grieken waren, langs de Neretva een aantal nederzettingen hadden. Ze vereerden goden als Diana en Silvae (Pan), waren piraten, beetje losbandig en barbaars volk. Maar ze bouwden wel mooie villa's zoals Mogorjelo met wijnpers.

Ilyriëns in ancient ethnographic discoursen
https://www.cairn.info/revue-dialogues-d-histoire-ancienne-2014-2-page-45.htm

Les traditions autochtones dans les representations culturelles figurerées dans les traditions ilyrio-damatiens
https://www.academia.edu/resource/work/12149304

De minder mooie kant van Capljina
Mijn plan is om vandaag langs de Neretva te wandelen. Na de mooie natuur van gisteren heb ik hoge verwachtingen en er loopt een fietsroute langs. Via Struge bereik ik de rivier en het zijn mooie uitzichten, maar het ligt ook vol afval en er liggen stapels met stenen die voor wegenbouw gebruikt worden. Bij een stenen huisje zoek ik even de schaduw op. Het wordt gebruikt als soort van schaftkeet aan de sporen te zien.

Roma van Capljina
Verderop zie ik een hutje van hout en plastic dat ik voor een tweede schaftkeetje hou. Niets is minder waar: er ligt een matras in en onder de schaduw van een grote boom liggen twee mannen, Roma vermoed ik, tussen het vuil. Ze spreken goed Duits, vragen me of ik reporter ben en vooral ook foto's van hun onderkomens te delen. Ze zijn in de oorlog alles kwijt geraakt en overleven nu hier. Een gemeenschap van zo'n twintig hutjes op zo'n 250 meter afstand van de nieuwbouwwijk waar ik mijn appartement huur.

Er volgt een keurig voetpad met bankjes langs de rivier, maar als ik brug over ben en een klein bedrijventerrein voorbij ben, stuit ik op een drukke weg - de doorgaande weg van Dubrovnik naar Sarajevo - tweebaans met net iets te veel herdenkingsmonumentjes. Terug op het bedrijventerrein vind ik een paadje langs de rivier met vijgenbomen. Mooi paadje, loopt dood. Wel rijpe vijgen aan het einde kunnen plukken. En toch zal ik in Poticelj komen vandaag!

Getuigen van de oorlog
Ik sla wat extra water in en kies voor een route over de heuvels. Best steile klim, weinig schaduw, veel pauze. Mijn route voert langs het gedeelte van Capljina waar voornamelijk moslims wonen. Straten waarvan elk huis nog volzit met kogelgaten (slechts een enkel huis heeft ze al dichtgesmeerd) en veel verbrande ruïnes. Op mijn route passeer ik ook verschillende kerkhoven. De parallel met de Westhoek in Vlaanderen dient zich wel erg prominent aan. Wel mooie uitzichten.

Poticelj
Tegen een uur of vijf bereik ik Poticelj. De meeste toeristen komen met auto of touringcar van beneden af. Ik kom juist van boven, waardoor ik begin met het minst toeristische deel en ik hoef niet de trappen op, maar kan ik fijn de trappen aflopen. Prachtig dorpje, niet druk, bijzondere architectuur en mooie ingetogen moskee.

Als ik wat gedronken heb hoop ik een taxi te kunnen krijgen. De ober vertelt me dat die allemaal bezet zijn en niet komen, maar dat er gegarandeerd om half zeven een bus gaat. Die kwam niet. Rond zeven uur vraag ik bij een ander café - waar mensen steeds te voet aankwamen uit nabij gelegen huizen, echte locals dus, of de bus nog komt. Jazeker, om half acht. Om acht uur nog steeds geen bus. Had ik deze ober maar eerder gevraagd om een taxi, want als hij belt is er een binnen het kwartier. "Ze komen alleen voor echte locals, niet voor import", zegt de ober. Ze kwamen gisteren ook niet voor de assistent-burgemeester, maar dat was ook een man die voor samenleven met verschillende etniciteiten was.

Bijzondere dag, buiten gebaande toeristen-paden gegaan. Mooie wandeling gehad. Ook dit is Europa. En wat ik vandaag zag is niet uniek voor Bosnië-Herzegovina. We zien het niet of nauwelijks, maar echte armoe, discriminatie en naweeën van complexe oorlogen zijn in Europa nog dagelijkse werkelijkheid. Maar positief over Ilyriërs waren de oude Grieken en Romeinen ook al niet. Ottomanen, Habsburgers en communisten hebben hier ook huisgehouden door de eeuwen heen. Gelukkig is er ook schoonheid, zoals Poticelj.

Poticelj, werelderfgoed
https://whc.unesco.org/en/tentativelists/5092/

Geschreven door Tobia