1 Muzeul d'arta en muzeul etnografic
2 Experience : muzeon en steampunk
3 Concert en terug in de jaren negentig

1 Muzeul d'artă en muzeul etnografic

Het Kunstmuseum van Cluj ligt aan de overkant van het plein. Ongeveer daar waar de taxi mij gisteren afzette. Omdat de Roemeense sectie in Sibiu was afgesloten geniet ik hier van de kunstenaars die ik in București în de afgelopen jaren heb leren kennen en waarderen. Grigorescu, Tonitza, Luchan, Pallady, Aman: ze hangen hier weer allemaal alsook de beelden van Han. Ik ontdek weer nieuwe namen (of misschien heb ik die wel eens eerder gezien maar zijn ze niet blijven hangen). Elena Popea is zelfs in Nederland geweest om daar het landschap (molens) en Nederlandse meisjes te schilderen. Interessante vrouw die studeerde in München en Parijs en veel reisde. "The painter loved travelling seeing in the confrontation with other cultural environments an opportunity to discover the true dimension of her own spirituality as well as those of the art and tradition she represented". Ik voel een connectie. En na even googelen blijk ik niet de enige.

Haar oom, Nicolae Popea, was priester en politicus in het Oostenrijk-Hongarije van toen, en betrokken bij de Roemeense nationalistische vereniging in Transilvanië van 1881.

https://theperipateticmuseum.substack.com/p/in-her-footsteps?utm_medium=reader2

https://www.nederlands.nl/nedermap/beschouwingen/beschouwing/148212.html

Het museum biedt ook ruimte aan andere exposities, vooral "Pe spitalul Destinului" van Dimitri Radu spreekt me aan.

website museum
https://www.macluj.ro/exhibitions/galeria-de-arta-nationala-2024

Het etnografisch museum in Cluj is een van de grootste in Transilvanië en ik geniet van de uitgebreide collectie textiel, aardewerk, houtsnijwerk. Niet alleen de collectie, ook het gebouw waarin het museum is gevestigd is van grote historische waarde. In de 19e eeuw was het een politieke en culturele hotspot. Bartók, Brahms, Liszt, Enescu hebben hier gespeeld en het was de thuishaven van invloedrijke culturele verenigingen. Ook vond hier in 1894 een proces plaats tegen de Roemeense leiders van de nationale beweging, een proces geïnitieerd door Hongaarse politici. Opnieuw is alle informatie in het Roemeens - weinig historici buiten Roemenië spreken deze taal en weinig Roemeense academici publiceren in andere talen. Doe daar nog een eeuw politieke kleuring van de geschiedschrijving bij en het wordt extra lastig echt te begrijpen wat hier is gebeurd. Ik heb straks in București een appartement vlakbij Carturesti - de boekhandel met het grootste aanbod vertalingen in Frans en engels - wie weet wat ik daar vind- en anders toch maar eens Roemeens gaan vertalen. Ben zo blij dat ik eindexamen Latijn heb gedaan en niet Grieks, en in Frankrijk heb gestudeerd en niet in Engeland ofzo... daar pluk ik nu echt wel de vruchten van.

De laatste ruimte die ik bezoek is een stapel schoenen. The sound of silence. Een referentie aan slachtoffers van diverse genocides en oorlogen. Serieuze opmaat naar het Muzeon dat ik vanmiddag ga bezoeken.

https://www.muzeul-etnografic.ro/en/palatul-reduta/building-history

Website museum
https://www.muzeul-etnografic.ro/en

Ik haal wat gevulde broodjes bij een traditionele bakker, maar die met aardappel is echt niet lekker. Gelukkig is smăntană altijd een goed idee, zeker met cașcaval en usturoi. (Roomkaas, kaas en ui).

2 Experience: Muzeon en Steampunk
Cluj is een moderne stad en dus zijn er ook musea die wat meer beleving en interactieve presentatievormen aanbieden. Ik begin bij het Muzeon, dat me door Alexandra uit Sibiu is aangeraden. Het is een nieuw museum waarin het verhaal over de Holocaust van één familie verteld wordt. Via een audiotour kun je kiezen wiens verhaal jij gaat beluisteren - al komen de verhalen van de anderen ook aan bod in jouw verhaal. Goed verteld, niet te zwaar, maar zeker ook niet te licht.

Ik heb al vaker opgeschreven dat de geschiedenis van Roemenië complex is en dat geldt ook voor de tweede wereldoorlog. Een deel van de nationalisten uit 1881 en 1918 werden lid of hadden sterke banden met de fascistische IJzeren Garde in het interbellum. Die was anti-joods. De nationalisten verzetten zich tegen Hongaarse boyars (adel) en de joodse intellectuelen (elite). En conservatief orthodoxen waren ook niet vrij van antisemitisme. Ook Roemeense autoriteiten hebben in de jaren dertig en veertig een fascistisch beleid gevoerd waar ook geweld, deportaties en moord niet is geschuwd. In mei en juni 1944 zijn joden uit Transilvanië op transport naar Auschwitz gezet. Onder het communisme is de bijdrage van Roemeense autoriteiten en - net als in het hele Oostblok - de Holocaust zelf weinig tot niet onderzocht of verteld. Pas in deze eeuw komen er musea als deze. Dat wist ik - jaar of tien/ vijftien geleden was in Sighetu Marmației waar een heel goed museum van terreur van het communisme is. Het huis waar Elie Wiesel was opgegroeid was toen nog vervallen en niet meer dan een plaquette op de muur. En ik wist ook wel dat de communisten in ruil voor geld joden uit Roemenië naar Israël lieten emigreren, maar dat dat er 250.000 waren hakt er wel even in.

Tijd voor wat luchtigs en ontspanning en ook dat heeft Cluj te bieden. Een museumpje vol steampunk, fantasy, gothic, wereld van Jules Verne met apparaten en muziekinstrumenten waar je mee mag spelen en een knotsgekke overvolle ruimte met veel aandacht voor detail. Ik denk even een polka te spelen, maar het draaien valt zwaarder dan gedacht. "Je bent één van de weinigen die weet dat het tempo sneller moet", zegt de suppoost. Ja, logisch, je moet erop kunnen dansen.

Filmpjes steampunk
https://youtu.be/3pyCorD9Jmg?si=O2cxqHIU39Q9yXnv

3 Concert en terug in de jaren negentig

Rond zes uur wandel ik naar de kerk waar vanavond een Barok Concert plaatsvindt: viool, fagot en klavecimbel, Händel, LeBrun, Veracini, Marcello en Bach. Na het concert zie ik een stripverhaal over de deportatie van de joodse Transilvaniërs - gesneden koek voor ons, maar voor veel generaties hier (nog) niet.

Concert Biserica reformată Centrală
Bach
https://youtu.be/qsWNsnSfMwE?si=Tw3kNJ1DiiYblqf8

De kerk staat naast de universiteitsgebouwen, waaronder de theologische faculteit die hier al sinds de middeleeuwen is. Er vindt ook al sinds de middeleeuwen uitwisseling plaats met (theologie)-studenten uit Utrecht. Ik weet dat omdat ik daar geslapen heb toen ik als geografie-student van dezelfde universiteit tijdens een studiereis Cluj bezocht. Ik herken de eetzaal - die helaas gesloten is, het gebouw waar we sliepen en het andere gebouw waar we college kregen. Het ging over agrarische hervormingen na 1989. Ik herinner me nog dat op hetzelfde plein waar nu mijn appartement ligt, we met een groepje lang zijn gaan stappen; de twee meiden met wie ik toen een kamer deelden hadden onze deur op slot gedaan en heb ik moeten wakker maken. Een daarvan was bezig professioneel mountainbiker te worden (of was dat al) en had haar nachtrust nodig.

Die kan ik nu ook wel gebruiken, maar voordat ik mijn appartement binnenga kom ik op de galerij Radu tegen. Hij woont hier met zijn oma, hun appartement heeft geen airco maar dat is OK: de 14e eeuws muren zijn erg dik en houden warmte tegen. Wel hebben zij wel last van de herrie van het uitgaansleven. Hij vindt Cluj in veel te hoog tempo verwestersen en is aan het sparen om een huisje in het bos te bouwen. Ik wens hem succes en kook mezelf een Roemeense ciorbă met smăntană en covrigi.

Geschreven door Tobia