1 Busreis
2 Tirana
3 Bunkart2
4 Folkloremuziek

1 Busreis
Het is een kwartiertje lopen naar het busstation waar ik in een heerlijk cafeetje mijn koffie drink. Perron kaartje halen en wachten op de bus. De meeste andere toeristen komen duidelijk om te wandelen in de bergen. Een groep Nederlandse jongeren heeft een hoop commentaar op alles wat hier anders is dan thuis. Gelukkig zitten ze niet in mijn bus. De bus zit wel helemaal vol.

Na een rit vol heuvels gevuld met wijnranken en een paar prachtige bergmeren zijn we om tien uur bij de grens. Op dat moment krijg ik een foto geappt van mijn gastheer, Alexander, uit Podgorica: mijn hoedje hangt nog aan de kapstok. Ik laat hem weten die te houden of weg te geven. Was fijn hoedje, maar ik koop wel een nieuwe, of niet.

Een Engelsman met busje vol keukenapparatuur houdt de boel op. Ook bij de Albanese douane wordt hij voor de tweede keer apart gezet. Als wij eindelijk aan de beurt zijn, gaat de buschauffeur naar het loket, staat even te praten, geeft de douane een flesje water (in elk geval in een waterflesje, maar daar kan natuurlijk ook Rakija in zitten) en we mogen zonder controle Montenegro uit. Weer geen stempel. Albanië wil wel iedereen persoonlijk zien, maar stempelt ook niet. Een vrouw met kind van jaar of twee hoeft de hitte niet in en mag in de bus blijven. De chauffeur loopt met de vader mee naar het loket.

De weg is van uitstekende kwaliteit, echt beter dan ik in Bosnië-Herzegovina of Montenegro heb meegemaakt, goed asfalt, vangrail, maar het is wel een tweebaansweg. Vanaf de grens tot aan Tirana staan we non-stop in de file. Ik heb - drie uur formele reistijd en vier uur vertraging maakt dat ik zeven uur later in Tirana ben. Wel lekker ver gekomen met borduren. De taxichauffeur spreekt vloeiend Italiaans en Duits en leert me goede dag en dank je wel te zeggen in het Albanees. Hij heeft een paar jaar in München gewerkt en met dat geld zijn huis gekocht. Hij weet waar ik heen moet, maar door zijn navigatie die hapert, ik die geen internet heb en uiteindelijk éénrichtingsverkeer, lukt het niet om op dichterbij dan 300 meter te komen. Ik kies ervoor het laatste stukje te lopen. Ruim appartement staat op mij te wachten met moderne kunst aan de muur. Paar uur later dan bedoeld, maar het was toch te heet om de stad in te gaan.

2 Tirana
Mijn appartement kijkt uit op een terras en de achterkant van het historisch museum aan het Skanderbegplein. Het is een mooi plein, niet vlak, maar enige bolling in het midden, groot, veel bankjes, omringd door een mix van historische gebouwen en moderne architectuur. Veel toeristen, heel veel cafes en restaurants, galeries, musea, parken vol mensen, straatmuzikanten, veel openbare kunst, beelden, architectuur en muurschilderingen. Een bruisende levende moderne stad. Hele fijne sfeer. En als de stad voor de opera mij na 5 minuten haar liefde verklaart - wat betekent I❤️t anders? - kan ik beamen dat die liefde wederzijds is. In twintig jaar tijd is ze van 300.000 inwoners naar 1 miljoen inwoners gegroeid. Islamitisch land, maar dat zie je vooral terug in de toeristen uit het midden-oosten, bijna niemand draagt een hoofddoek. Echt veel minder dan in Nederland. Parken zijn keurig onderhouden, straten zijn schoon en alle jonge mensen schakelen direct over op vloeiend Engels als ze merken dat je geen Albanees spreekt. Oudere generatie spreekt veel Italiaans. Of je nu een flesje water koopt of op een bankje zit, ze maken graag een praatje en zijn hartelijk en warm. De sfeer is een mix van Boekarest, Lille en Bratislava, Ljubljana en Krakow en steden als Praag & Budapest begin jaren negentig toen het daar nog niet zo massatoeristisch was. Ik voel me hier na twee minuten al zo thuis. Ik hou van de stad.

Veel fietspaden ook en net als in Amsterdam geldt hier: niet lopen op het fietspad, want ze fietsen je omver. Stoplichten tellen af tot ze op groen springen en niet alleen het licht zelf, maar de hele paal kleurt groen. Albanezen rijden als gekken, maar stoppen wel als jij groen hebt. Bij zebrapaden zonder stoplicht doen ze dat niet of last minute met piepende remmen en moet je met enig lef oversteken. Een enkele bedelaar, maar niet opdringerig.

Vanaf het Skanderbegplein loop ik via wat parkjes naar de winkel/terrasstraat in de oude Byzantijnse burcht. In deze straat is ook een ruimte waar jonge kunstenaars tijdelijk hun werk kunnen laten zien en ik raak met hem aan de praat over de portretten die hij maakt. De nationale galerie en het etnografische museum zijn tijdelijk gesloten, in het historisch heb ik geen zin, dus dwaal ik wat rond. Een bus hou ik voor alternatief voor het museum, maar blijkt ook gewoon commercieel te zijn. Via de St Paul's kathedraal met beeld van moeder Theresa, pyramide, stom ding, bij een kunstwerk waar je ook in kunt. Het roze gebouw is het Ministerie van Infrastructuur en Energie, zoveel leuker dan Rijnstraat 8, en er tegenover is Bunkart2.

3. Bunkart2
In de oude bunker van de minister van Binnenlandse Zaken is Bunkart2 ingericht.
Bunkart2 is een indrukwekkend museum dat onschuldig begint met de oprichting van de gendarmerie in het net onafhankelijke Albanië in 1912, maar ook de doorontwikkeling naar de grenswachten, de elite troepen en hun burger"spionnen" die gezamenlijk ervoor zorgde dat Albanië onder bewind van Hoxha volledig was afgesloten van de buitenwereld. Het is er druk en mug en benauwd.

Wie het indringende verhaal wil weten, kan de uitgebreide informatiepanelen lezen en de Engels ondertitelde video's bekijken. Hoe iemand veroordeeld werd door spionnen die hem niet kenden, maar nepnieuws doorgaven - de technieken hoe dat in analoog tijdperk al ging. Het verhaal van een vrouw die als kind al naar een strafkamp moest. Kampen zoals tijdens de Holocaust. Van alle communistische landen heeft het regime van Hoxha ook religie het meest onderdrukt, sterker nog, ook zeer actief de atheïstische levensovertuiging geceremoniceerd, als alternatieve en enig toegestane religie. In de kamers voor de minister staat de eerste kleuren tv van Albanië. Leuke liedjes spelen continu. Propaganda liedjes als ik het bordje lees. Ik heb eerder in Vilnius en Sighetu Marmatiei indrukwekkende en goede musea bezocht over de onderdrukking door communistische regimes. Zware kost.

Het interessante van Bunkart2 is dat je ook op een wat luchtigere manier met je kinderen erdoorheen kung lopen. De vitrines met attributen en de VR experience vertellen hetzelfde verhaal als de infopanelen en video's, maar met iets minder gruwelijke details. De expositie eindigt met kunstobjecten en citaten over herdenken en geheugen door grote denkers. De krant lezende suppoost aan het einde brengt me weer terug in vandaag. Herinneren blijft belangrijk om de hoop te houden dat er een generatie komt die wel weet te voorkomen dat destructieve machten dezelfde terreur en vernietiging teweeg brengen. Het doet me goed veel jongeren en kinderen te zien. Ze hoeven nog niet alles te bevatten, maar dat je buren je afluisterde en de grens werd dicht gehouden met gevaarlijke honden is voor hen al goed te begrijpen.

https://bunkart.al/2/virtual_tour

Propaganda song :
https://youtu.be/Bb2_ffcOPH8

*4 Folkloremuziek "
Ik ben weer terug in het Tirana van vandaag dat in 30 jaar is uitgegroeid tot een levende bruisende moderne fijne stad. Of je nu bij de kiosk een flesje water koopt of even op een bankje zit, steeds zoeken ze contact met me. Steeds krijg ik het gevoel dat ze het leuk vinden, bijzonder vinden, dat ik er ben. Zelfs al zijn er best veel toeristen en hoor ik af en toe Nederlands en ook veel Frans en Italiaans, als westerse toeristen zijn we echt een minderheid - wel veel midden-oosten en Azië - en word ik keer op keer welkom geheten. Ook de musici bij het Skandetbeg plein spreken me aan en vragen - na mijn fooi en filmen- wat ik van hun muziek vind. Nadat ik verteld heb dat ik zelf folklore speel, vertel ik heb dat de combi met het ritme van de trommel bijzonder is.

Folklore op straat
https://youtu.be/5nBMhvBVtLM

Tirana heeft heel veel Italiaanse restaurants, Albanese restaurants is even zoeken. Als Albanezen uit eten gaan, willen ze wat anders dan ze thuis koken. Italië en Griekenland waren de eerste landen waar zij naar toe gingen toen het slot van het land af ging en dus zijn hier heel veel Italiaanse en Griekse restaurants te vinden. Ik ga lekker uit eten bij de Italiaan onder mijn balkon. Het is een groot terras waar je alleen koffie of ijs kunt bestellen, of fastfood als pizza. Er zijn vier tafeltjes op het terras voor wie de menukaart van het restaurant wil zien. Ik geniet van antipasti, pasta, als secundi heerlijk kalfsvlees en tiramisu en koffie toe. Wat water en twee glazen Albanese wijn. Aardige ober. Dit alles voor dertig euro. Ik weet nu al dat ik terug ga komen in deze stad. Zo fijn voor een stedentrip en met haar uitgebreide - en vooral frequente- busnetwerk ook prima uitvalsbasis om cultuur met natuur te combineren. Verliefd op deze stad slaap ik als een roos.

Geschreven door Tobia