Banat met Andrija, mijn chauffeur, Jan Nemcek, de vioolbouwer en Corneliu Baba, de schilder.
Servië, Belgrado
1 In gesprek met mijn chauffeur
2 Kovacica: Slowaakse folklore en vioolbouwer Jan Nemcek
3 Timisoara
1 In gesprek met mijn chauffeur
's Ochtends drink ik nog even koffie in de binnentuin van het appartement. Een vrouw is aan het tuinieren in deze collectieve binnenplaats. Ze biedt me wat lekkers aan en vraagt me hoe ik Belgrado vond. Omstipt negen uur staat Andrija, mijn chauffeur van Serbianprivatetours voor de deur. Ze bieden diverse dag-en meerdaagse tochten aan en dus ook transfer-tours waarin je van A naar B gaat en onderweg nog een excursie maakt. Met de trein moet ik ofwel enorm omreizen, ofwel een stuk met een taxi overbruggen. Bovendien biedt een touroperator mensen zonder rijbewijs als ik de kans op plekken te komen die met OV nauwelijks of niet bereikbaar zijn. Wel betaal ik in mijn eentje dezelfde prijs als voor drie personen, maar dat neem ik voor lief en heb ik achteraf zeer zeker geen spijt van.
Andrija vertelt me dat in de Servische Banat waar we doorheen rijden 29 verschillende nationaliteiten wonen. In de Roemeense Banat - cultureel historisch dezelfde regio waar ook een klein stukje Hongarije bij hoort - zo'n 16 verschillende nationaliteiten en in beide landen gaat dat al eeuwen vreedzaam en goed. Tolerantie en verzuiling is niet alleen typisch Nederlands, of Bosnisch, maar ook typisch voor de Banat. Hier ligt de archeologische vindplaats Lepensky Vir en hier vond de strijd tussen keizer Trajanus van Rome en koning Decebal van Dacia plaats. In de Banat zijn ook Ottomanen gekomen die flink gevochten hebben met het Oostenrijks-Hongaarse leger. In WO I vochten de inwoners van de Banat in het Oostenrijks-Hongaarse leger zij aan zij, in WO II was er wel verdeeldheid tussen verschillende nationaliteiten. Van de recente oorlog uit de jaren negentig heeft deze regio weinig schade ondervonden. Het dorp Kovacica waar we heengaan is een overwegend Slowaaks dorp.
Nedzad Hadzimusic had me in Sarajevo al verteld dat de Serviërs 'confused' zijn door de oorlog in Oekraïne. Zowel Aleksandr als Andrija zeggen me dat ze graag willen dat Servië toetreedt tot de EU. Ze hebben met name in Kroatië en Roemenië gezien dat het die landen qua economie en welvaart veel sneller beter gaat dan Servië. De Serviërs zijn volgens hen verdeeld: ongeveer de helft wil lid worden van de EU, de andere helft juist de banden met Rusland verder aanhalen. Een verdeeldheid die vergelijkbaar is met Oekraïne. Uiteindelijk wil iedereen gewoon een economie waarin je een bestaan kan opbouwen, waarin je genoeg verdient om te kunnen leven en op vakantie te gaan en een stukje solidariteit is met mensen die even zonder werk zitten en degelijke publieke voorzieningen zoals onderwijs en gezondheidszorg.
Zowel Andrija als Aleksandr zijn verbolgen over het feit dat de EU steeds met nieuwe eisen komt, terwijl in hun perceptie Servië steeds doet wat gevraagd wordt. En het toch niet slechter doet dan Kroatië, Roemenië en Bulgarije. Ze begrijpen wel dat de situatie rondom Kosovo Servië wel anders maakt, maar dat de relatie tussen Servië met Rusland en China ook lastig is voor toetreding vinden beiden stom: waarom moeten we kiezen? Waarom kunnen we niet met die beide landen en EU bevriend zijn? We zijn het er wel over eens dat Oekraïne diezelfde vraag aan Rusland zou kunnen stellen.
Ik vertel Andrija dat de geldstromen van EU naar voormalige Oostbloklanden in westerse landen ook weerstand oproept. Ik vind het logisch dat een rijk land als Nederland meer betaalt dan terugkrijgt van Europa, maar snap ook wel dat Nederlanders met minder perspectief op welvaart dan ik dat moeilijk vinden. Ik reis nu al dertig jaar door centraal- en Oost-Europa en hoewel ik armoede in Nederland ook wel zie, is dat toch armoede van een andere orde dan in dit deel van Europa. Dat ook perifere regio's in zuid-europese landen geld dat vroeger naar hen ging, nu naar het oosten zien gaan helpt de toetreding van Servië ook niet. Beide heren hebben ook Italië en Griekenland gezien en hebben voor dat standpunt wel wat begrip. Sommige delen daar zijn economisch slechter af dan Servië.
Andrija vraagt me of er ook meer rechts-extremisme en discriminatie is in Nederland. Ik kan niet anders dan beamen dat dat wel groeiende is, en als ik vertel over de toeslagenaffaire is hij verbaasd dat zoiets ook in een westers land kan gebeuren. Wel kan ik hem verzekeren dat extremisme, nationalisme en institutioneel racisme zoals in Hongarije bij ons niet aan de orde is. Maar het gedrag van landen als Hongarije en Polen helpt de publieke opinie over toetreding van Servië niet. Het wordt tijd dat er weer een Cvijic opstaat om de Balkan van vandaag weer positief op de kaart te zetten.
Serbianprivatetours
https://www.serbianprivatetours.com/
Interculturality in Banat
https://www.academia.edu/resource/work/6385247
2 Kovacica: Slowaakse folklore en vioolbouwer Jan Nemcek
Slowaakse Naive Art
In het dorpje Kovacica is een kunstenaarscollectief ontstaan dat zogenaamde naive art maakt. Een traditionele ambachtelijke stijl van schilderen vol kleur en folkloristische motieven door kunstenaars die niet geschoold zijn via kunstacademies, maar via de ambachtelijke traditie die begin 20e eeuw is ontstaan tot kunstenaar zijn geworden. Hun kunst draagt bij aan hun Slowaakse identiteit en heeft dezelfde thema's en motieven als de schilderijen uit XIXe en XXe eeuw die hebben bijgedragen aan de nationale identiteit ten tijde van de vorming van de huidige natie-staten in centraal- en Oost-Europa. Geografisch interessant is dat ze nu geen expressie zijn van nationale- maar van lokale identiteit. Een privé-chauffeur die uitstekend Engels spreekt is ideaal als tolk en ik voel me vereerd dat ik een privé-uitleg krijg, maar de verwachting dat ik als "rijke Nederlander" ook wat werk wil kopen kan ik niet waarmaken. Mijn laatste Servische dinars gaf ik aan de musici gisteren en ik wil toch ook beetje sparen voor de verbouwing van mijn huis, die naar Nederlandse maatstaven toch echt nodig is. Leg dat maar eens uit aan een millennial uit Servië die ondanks zijn universitair diploma in economie als tourgids werkt en zich niet kan voorstellen dat je op één salaris überhaupt een appartement hebt kunnen kopen.
vioolbouwer Jan Nemcek
Onze tweede stop in Kovacica is bij de vioolbouwer Jan Nemcek. Hij bouwt violen op de ambachtelijke manier en laat graag zien hoe hij dat doet. Weet dat ook goed te verkopen getuigen de vele reviews op reis-websites zoals TripAdvisor. Meestal ontvangt hij groepen. Ik ben alleen, spreek beetje Slowaaks en speel viool. Vanaf het eerste moment voel ik een klik. Hij heeft het vak geleerd van zijn vader en doorgegeven aan zijn zoon. De eerste viool die hij laat zien is een mini-viooltje die hij maakte voor zijn dochter toen zij een paar maanden oud was en nog niet kon lopen. Er zijn foto's waarop ze er al mee speelt. Een beroemde Servische violist - ben helaas naam vergeten- heeft ook even op dat viooltje gespeeld. Aan de wand hangen violen in verschillende maten die hij voor zijn dochter maakte. Als ik - via een uiterst dienstbare tolk en fotograaf, alias mijn chauffeur, - vertel dat ik Roemeense folk speel toont hij me de foto met Gheorghe Zamfir die een keer langs kwam en een uur voor Jan en zijn familie thuis heeft gespeeld.
Hij haalt zijn hout uit de omgeving en liet horen hoe hij met een hamer en een stemvork hoort wat de klank van het hout is. Viool, altviool, bovenblad, onderblad of zijbladen. Niet de snaren, maar het hout van het bovenblad zijn bepalend voor de klank van de viool. Jan Nemcek bouwt ook violen voor jonge talenten die geen viool kunnen betalen, en doet ook restauraties. Hij laat zien hoe hij een viool met diverse scheuren in het bovenblad heeft gerestaureerd. Trots is hij op twee gerestaureerde violen uit de 18e eeuw en hij biedt me aan daarop te spelen. De ene is van Johannes Bolz uit Erfuhrt, de andere heeft vijf etiketten aan de binnenkant; Jan heeft daarvan een foto gemaakt:
Het is doodeng deze violen vast te mogen houden. Ik speel voorzichtig Casuta Noastra en durf daarna ook de Hora de Concert die ik met Marije op het feest van mijn moeder's tachtigste verjaardag speelde. Uiteindelijk durf ik
ook de Hora Veche van Constantin Arvinte - die hij arrangeerde voor Mihai en ik weer van Mihai heb geleerd - met volle aandacht te spelen. Tijdens dat laatste stuk oogcontact met Jan Nemcek, een glimlach van een man die zo groot is, zo vriendelijk en warm voor een simpele amateur als ik. Een bijzonder moment dat een herinnering is die me zal bijblijven. Een zeldzaam moment waarop ik niet een melodie heb gespeeld, maar uit het hart muziek heb gemaakt. Jammer dat ik daarvan geen filmpje heb, of nee: juist mooi dat het even een moment van levende muziek, levende traditie was , een moment van begrip tussen de vioolbouwer en ik.
Digitale galerie native art Kovacica
http://www.naivnoslikarstvo.com/galerija
Art as a space for practising localness
https://www.academia.edu/resource/work/40002542
3 Timisoara
Na een soepele grensovergang zijn we al snel in Timisoara. Het was al 30+ in Bosnië-Herzegovina en 37 graden in Beograd, maar de 42 graden in Timisoara zijn echt heel warm. Toch kies ik ervoor om de stad in te gaan. Het is de vierde keer dat ik in deze stad ben en elke keer is zij weer meer gerestaureerd. Reden dat ik ondanks hitte toch de stad in ga is dat ik graag het Muzeul del Arte bezoek en dat gaat om zes uur dicht. Naast de reguliere expositie is er een expositie over Corneliu Baba - een leeftijdgenoot van mijn oma, geboren in hetzelfde keizerrijk. Ik kom.nog in Craiova, zijn geboortestad en Boekarest waar ook veel van hem te zien is.
De avond sluit ik af met een pizza in een restaurantje langs de Beva tegenover mijn hotel. Vandaag was een (of het?) hoogtepunt van mijn reis tot nog toe: De Hora van Arvinte kunnen spelen voor Jan Nemcek.
Website museum Timisoara
https://muzeuldeartatm.ro/en/
Documentaire over Corneliu Baba (in Roemeens, maar veel plaatjes en muziek)
https://youtu.be/qJUes6yIMR0
https://youtu.be/pVLHhGkDOfk
https://youtu.be/-MkS1eXCw2M
https://youtu.be/3zDOrczgI2M
2 Kovacica: Slowaakse folklore en vioolbouwer Jan Nemcek
3 Timisoara
1 In gesprek met mijn chauffeur
's Ochtends drink ik nog even koffie in de binnentuin van het appartement. Een vrouw is aan het tuinieren in deze collectieve binnenplaats. Ze biedt me wat lekkers aan en vraagt me hoe ik Belgrado vond. Omstipt negen uur staat Andrija, mijn chauffeur van Serbianprivatetours voor de deur. Ze bieden diverse dag-en meerdaagse tochten aan en dus ook transfer-tours waarin je van A naar B gaat en onderweg nog een excursie maakt. Met de trein moet ik ofwel enorm omreizen, ofwel een stuk met een taxi overbruggen. Bovendien biedt een touroperator mensen zonder rijbewijs als ik de kans op plekken te komen die met OV nauwelijks of niet bereikbaar zijn. Wel betaal ik in mijn eentje dezelfde prijs als voor drie personen, maar dat neem ik voor lief en heb ik achteraf zeer zeker geen spijt van.
Andrija vertelt me dat in de Servische Banat waar we doorheen rijden 29 verschillende nationaliteiten wonen. In de Roemeense Banat - cultureel historisch dezelfde regio waar ook een klein stukje Hongarije bij hoort - zo'n 16 verschillende nationaliteiten en in beide landen gaat dat al eeuwen vreedzaam en goed. Tolerantie en verzuiling is niet alleen typisch Nederlands, of Bosnisch, maar ook typisch voor de Banat. Hier ligt de archeologische vindplaats Lepensky Vir en hier vond de strijd tussen keizer Trajanus van Rome en koning Decebal van Dacia plaats. In de Banat zijn ook Ottomanen gekomen die flink gevochten hebben met het Oostenrijks-Hongaarse leger. In WO I vochten de inwoners van de Banat in het Oostenrijks-Hongaarse leger zij aan zij, in WO II was er wel verdeeldheid tussen verschillende nationaliteiten. Van de recente oorlog uit de jaren negentig heeft deze regio weinig schade ondervonden. Het dorp Kovacica waar we heengaan is een overwegend Slowaaks dorp.
Nedzad Hadzimusic had me in Sarajevo al verteld dat de Serviërs 'confused' zijn door de oorlog in Oekraïne. Zowel Aleksandr als Andrija zeggen me dat ze graag willen dat Servië toetreedt tot de EU. Ze hebben met name in Kroatië en Roemenië gezien dat het die landen qua economie en welvaart veel sneller beter gaat dan Servië. De Serviërs zijn volgens hen verdeeld: ongeveer de helft wil lid worden van de EU, de andere helft juist de banden met Rusland verder aanhalen. Een verdeeldheid die vergelijkbaar is met Oekraïne. Uiteindelijk wil iedereen gewoon een economie waarin je een bestaan kan opbouwen, waarin je genoeg verdient om te kunnen leven en op vakantie te gaan en een stukje solidariteit is met mensen die even zonder werk zitten en degelijke publieke voorzieningen zoals onderwijs en gezondheidszorg.
Zowel Andrija als Aleksandr zijn verbolgen over het feit dat de EU steeds met nieuwe eisen komt, terwijl in hun perceptie Servië steeds doet wat gevraagd wordt. En het toch niet slechter doet dan Kroatië, Roemenië en Bulgarije. Ze begrijpen wel dat de situatie rondom Kosovo Servië wel anders maakt, maar dat de relatie tussen Servië met Rusland en China ook lastig is voor toetreding vinden beiden stom: waarom moeten we kiezen? Waarom kunnen we niet met die beide landen en EU bevriend zijn? We zijn het er wel over eens dat Oekraïne diezelfde vraag aan Rusland zou kunnen stellen.
Ik vertel Andrija dat de geldstromen van EU naar voormalige Oostbloklanden in westerse landen ook weerstand oproept. Ik vind het logisch dat een rijk land als Nederland meer betaalt dan terugkrijgt van Europa, maar snap ook wel dat Nederlanders met minder perspectief op welvaart dan ik dat moeilijk vinden. Ik reis nu al dertig jaar door centraal- en Oost-Europa en hoewel ik armoede in Nederland ook wel zie, is dat toch armoede van een andere orde dan in dit deel van Europa. Dat ook perifere regio's in zuid-europese landen geld dat vroeger naar hen ging, nu naar het oosten zien gaan helpt de toetreding van Servië ook niet. Beide heren hebben ook Italië en Griekenland gezien en hebben voor dat standpunt wel wat begrip. Sommige delen daar zijn economisch slechter af dan Servië.
Andrija vraagt me of er ook meer rechts-extremisme en discriminatie is in Nederland. Ik kan niet anders dan beamen dat dat wel groeiende is, en als ik vertel over de toeslagenaffaire is hij verbaasd dat zoiets ook in een westers land kan gebeuren. Wel kan ik hem verzekeren dat extremisme, nationalisme en institutioneel racisme zoals in Hongarije bij ons niet aan de orde is. Maar het gedrag van landen als Hongarije en Polen helpt de publieke opinie over toetreding van Servië niet. Het wordt tijd dat er weer een Cvijic opstaat om de Balkan van vandaag weer positief op de kaart te zetten.
Serbianprivatetours
https://www.serbianprivatetours.com/
Interculturality in Banat
https://www.academia.edu/resource/work/6385247
2 Kovacica: Slowaakse folklore en vioolbouwer Jan Nemcek
Slowaakse Naive Art
In het dorpje Kovacica is een kunstenaarscollectief ontstaan dat zogenaamde naive art maakt. Een traditionele ambachtelijke stijl van schilderen vol kleur en folkloristische motieven door kunstenaars die niet geschoold zijn via kunstacademies, maar via de ambachtelijke traditie die begin 20e eeuw is ontstaan tot kunstenaar zijn geworden. Hun kunst draagt bij aan hun Slowaakse identiteit en heeft dezelfde thema's en motieven als de schilderijen uit XIXe en XXe eeuw die hebben bijgedragen aan de nationale identiteit ten tijde van de vorming van de huidige natie-staten in centraal- en Oost-Europa. Geografisch interessant is dat ze nu geen expressie zijn van nationale- maar van lokale identiteit. Een privé-chauffeur die uitstekend Engels spreekt is ideaal als tolk en ik voel me vereerd dat ik een privé-uitleg krijg, maar de verwachting dat ik als "rijke Nederlander" ook wat werk wil kopen kan ik niet waarmaken. Mijn laatste Servische dinars gaf ik aan de musici gisteren en ik wil toch ook beetje sparen voor de verbouwing van mijn huis, die naar Nederlandse maatstaven toch echt nodig is. Leg dat maar eens uit aan een millennial uit Servië die ondanks zijn universitair diploma in economie als tourgids werkt en zich niet kan voorstellen dat je op één salaris überhaupt een appartement hebt kunnen kopen.
vioolbouwer Jan Nemcek
Onze tweede stop in Kovacica is bij de vioolbouwer Jan Nemcek. Hij bouwt violen op de ambachtelijke manier en laat graag zien hoe hij dat doet. Weet dat ook goed te verkopen getuigen de vele reviews op reis-websites zoals TripAdvisor. Meestal ontvangt hij groepen. Ik ben alleen, spreek beetje Slowaaks en speel viool. Vanaf het eerste moment voel ik een klik. Hij heeft het vak geleerd van zijn vader en doorgegeven aan zijn zoon. De eerste viool die hij laat zien is een mini-viooltje die hij maakte voor zijn dochter toen zij een paar maanden oud was en nog niet kon lopen. Er zijn foto's waarop ze er al mee speelt. Een beroemde Servische violist - ben helaas naam vergeten- heeft ook even op dat viooltje gespeeld. Aan de wand hangen violen in verschillende maten die hij voor zijn dochter maakte. Als ik - via een uiterst dienstbare tolk en fotograaf, alias mijn chauffeur, - vertel dat ik Roemeense folk speel toont hij me de foto met Gheorghe Zamfir die een keer langs kwam en een uur voor Jan en zijn familie thuis heeft gespeeld.
Hij haalt zijn hout uit de omgeving en liet horen hoe hij met een hamer en een stemvork hoort wat de klank van het hout is. Viool, altviool, bovenblad, onderblad of zijbladen. Niet de snaren, maar het hout van het bovenblad zijn bepalend voor de klank van de viool. Jan Nemcek bouwt ook violen voor jonge talenten die geen viool kunnen betalen, en doet ook restauraties. Hij laat zien hoe hij een viool met diverse scheuren in het bovenblad heeft gerestaureerd. Trots is hij op twee gerestaureerde violen uit de 18e eeuw en hij biedt me aan daarop te spelen. De ene is van Johannes Bolz uit Erfuhrt, de andere heeft vijf etiketten aan de binnenkant; Jan heeft daarvan een foto gemaakt:
- Baptista Guadaguini, Parma 1775
- Joh. Bapt. Sweitzer fecit Ad forma. Ant. Stradiuarius Pestini 1821 Repar
- Opravu Provedl, Frohlig, Jan
- Franciscus Hristodorf ex Bulgaria Reparatur Fecit Sophiae, Anno 1987
- Jan Nemcek Kovacica 2014 Rekonstrukcija
Het is doodeng deze violen vast te mogen houden. Ik speel voorzichtig Casuta Noastra en durf daarna ook de Hora de Concert die ik met Marije op het feest van mijn moeder's tachtigste verjaardag speelde. Uiteindelijk durf ik
ook de Hora Veche van Constantin Arvinte - die hij arrangeerde voor Mihai en ik weer van Mihai heb geleerd - met volle aandacht te spelen. Tijdens dat laatste stuk oogcontact met Jan Nemcek, een glimlach van een man die zo groot is, zo vriendelijk en warm voor een simpele amateur als ik. Een bijzonder moment dat een herinnering is die me zal bijblijven. Een zeldzaam moment waarop ik niet een melodie heb gespeeld, maar uit het hart muziek heb gemaakt. Jammer dat ik daarvan geen filmpje heb, of nee: juist mooi dat het even een moment van levende muziek, levende traditie was , een moment van begrip tussen de vioolbouwer en ik.
Digitale galerie native art Kovacica
http://www.naivnoslikarstvo.com/galerija
Art as a space for practising localness
https://www.academia.edu/resource/work/40002542
3 Timisoara
Na een soepele grensovergang zijn we al snel in Timisoara. Het was al 30+ in Bosnië-Herzegovina en 37 graden in Beograd, maar de 42 graden in Timisoara zijn echt heel warm. Toch kies ik ervoor om de stad in te gaan. Het is de vierde keer dat ik in deze stad ben en elke keer is zij weer meer gerestaureerd. Reden dat ik ondanks hitte toch de stad in ga is dat ik graag het Muzeul del Arte bezoek en dat gaat om zes uur dicht. Naast de reguliere expositie is er een expositie over Corneliu Baba - een leeftijdgenoot van mijn oma, geboren in hetzelfde keizerrijk. Ik kom.nog in Craiova, zijn geboortestad en Boekarest waar ook veel van hem te zien is.
De avond sluit ik af met een pizza in een restaurantje langs de Beva tegenover mijn hotel. Vandaag was een (of het?) hoogtepunt van mijn reis tot nog toe: De Hora van Arvinte kunnen spelen voor Jan Nemcek.
Website museum Timisoara
https://muzeuldeartatm.ro/en/
Documentaire over Corneliu Baba (in Roemeens, maar veel plaatjes en muziek)
https://youtu.be/qJUes6yIMR0
https://youtu.be/pVLHhGkDOfk
https://youtu.be/-MkS1eXCw2M
https://youtu.be/3zDOrczgI2M
Geschreven door Tobia
Geen reacties bij dit reisverslag
Over deze reis
| Aantal reisverslagen: | |
| Aantal foto's: | |
| Laatste verslag: | |
| Reisduur: | |
| Reisperiode: | |
Of schrijf je reisverhalen via de app
Met de Pindat App kun je offline reisverhalen schrijven en foto's toevoegen. Zodra je weer internet hebt kun je jouw verslagen uploaden. Ook via de app plaats je gratis onbeperkt foto's.
Klik op 1 van onderstaande knoppen om de app te installeren.
