Steeds avonturen vanuit onverwachte hoek.
De klare lijn van Hergé mis ik wel, dat ligt volledig aan mijn lijn en aan mijn verhaallijn.

Gisterenavond begaf het opladen van de foto's en moest ik wachten tot vanochtend om dit verder te zetten. Tot overmaat van ramp zet ik de algemene schakelaar van de kamer om, gemakkelijk moet ik niet overal de lichten uit doen. Mijn compagnon is al lang naar Dromenland, maar lang zal dit niet duren. Ik leg mijn hoofd neer op het hoofdkussen, op het moment dat die daar een concert begint te geven, mannekes, dat gaat toch niet waar zijn hé.
Ik zet me recht in bed. Nadenken jongen, nadenken. Waarom snurkt hij! Hij heeft zijn smoelenmasker niet aan is mijn eerste gedachte. Ik verlicht de kamer met mijn gsm, want ik wil hem niet wakker maken. Hm, het zit op zijn plaats, dus dat is het niet, prullen aan de software durf ik niet, dus er zit maar één ding op en dat is, kop onder hoofdkussen steken. Ik bedoel het mijne, dat je niet denkt dat ik hem zou versmachten, alhoewel, na een half uur.

Ben uiteindelijk toch in slaap geraakt.
Mijn wekker staat op zes uur twintig. Douche me snel en zet me op bed.
Paul wordt wakker en zegt me dat zijn snorkelapparaat het niet deed vannacht. Ik voel me schuldig aan schuldig verzuim. Ik had hem moeten wekken, maar " ik dorst het nie" stommerik dat ik ben.
Ik dacht, ik dacht.... herinner me zo'n frases maar al te goed. Mijn vader zei toen steeds " ik dacht , ik dacht . Ge moet niet denken, dat moet de aan de paarden overlaten. Die hebben grote koppen" vervelend, ik tracht nog tekst en uitleg te geven over hoe ik dacht en dat als het misschien zou kunnen dat, van a zus en vana zo, maar t baat niet. Ik ben dom geweest. Ik had moeten reageren.
Paul is heel vergevingsgezind, ik betaal mijn schuld en we gooien er zand over.
Ik herneem het opladen van het reisverhaal, dat vannacht niet klaar geraakte wegens geen netwerk, oef gelukt.
Eten om acht, de gids en chauffeur zijn er om acht uur vijfenveertig. Pa'Mery is wat vroeger, ik nodig hem uit om iets te nemen, en dat slaat hij niet af. De andere twee ook niet, als ze toekomen.
We rijden naar Ke'te'Kesu', waar we gisteren ook waren. Hier heeft Paul een afspraak met Ting-Ting, een kenner van de gebruiken hier. Meer bepaald de Ma'nene'. Het is een oude man. Hij wordt beschouwd als de levende Kennisbank van de leef gewoontes en vooral de Dodenrite van de Torajan.
De man spreekt alleen Indonesisch, volgens de gids. Ik zag aan zijn geluidsuitdrukking dat hij ook Engels verstond.
Een vragenronde start, Paul stelt vragen rond de dodenritus, en neemt dit op. Damita vertaald, wacht het antwoord af van Ting-Ting en vertaald terug. Ik kan me niet van de indruk ontdoen dat er wat interpretatie- vertaling aan te pas komt. Ik zie Ting-Ting even met het hoofd schudden en hij komt tussenbeide. Voor mij is dit een duidelijk bewijs dat de man meer is dan wat hij is. Ik weet van Paul dat een Amerikaans onderzoeker meet dan een jaar bij hem introk om zich te bekwamen in de rites
Gisteren had ik hem ook gezien tijdens de begrafenis. Het viel me toen op dat zijn voorkomen niet in overeenstemming is met wat de man betekent. Ik die dacht dat hij de eigenaar was van de te koop gestelde stieren, had een verrassende stem. De klanktoon, de intonatie deden me gisteren beseffen dat mijn oordeel volledig fout was. Wist ik veel dat ik hem hier terug zie. Ik fotografeer hem en neem ook een film op. Hier zit stof in.
Ik wil jullie niet belasten met de diep indringende tradities die Toraja zo uniek maakt wat de dodenbeleving betreft. Het is een cultuur die tot ver reikt in het verleden en het verhaal van één eenvoudige sterveling kan dit niet ontrafelen laat staan begrijpen. Ik doe dan ook geen moeite, ik collecteer gewoon data en hoop dat ik Paul hierin wat kan bijstaan.
We nemen afscheid en rijden verder tot in Balusu, een niet toeristisch dorp. Familie van Pa'Mery woont er en ( ze zijn ) de nabestaande van de moordenaars van Van de Loosdrecht wonen er.
We worden opgewacht door een vrouw, verwant aan Ma'Mery en voorgesteld aan nog een vrouw en een man. Ik loop rond en bewonder opnieuw de Lumbung die hier staan. Rechts woningen, links graanschuren, die verkleinde versies zijn van de eerste. ik betreed een van de Lumbungs, ga een trapje op en doe mijn schoenen uit. ik zet me neer naast de rest van de groep. Een gesprek ontspint zich. Na wat over en weer gepraat vraagt Paul of hij vragen mag stellen over Balusu en zijn bende. Tenslotte zijn we hier voor gekomen. Balusu is de naam van de moordenaar van Antonie Aris Van de Loosdrecht. Er wordt beweerd dat hier nazaten van deze "parizanen"- groep hier nog wonen. En dat blijkt ook. Zo lang is dit ook niet geleden. Paul stelt een hoop vragen, ze worden vertaald door onze gids en beantwoord in het Tarajans en terug vertaald. Op een gegeven moment staat de man op en komt terug met drie ingelijste foto's kaders waarin de "bende" staat afgebeeld. De foto's zijn nog van uitstekende kwaliteit en ik fotografeer ze. Onderaan de foto van de vier boeven, staat een tekst, deze luidt als volgt:- PUANG BALUSU SASAKKA'NE' MATANDUNG - Ik vraag Paul om een vertaling, wat uiteraard geen is probleem voor een linguïstische talenknobbel als hij. Ik ben natuurlijk zeer verheugd over zulke dienstbaarheid die hij me toont. Overigens is dat al heel de reis zo. Maar dit is toch iets speciaals. Ik heb, laat ons zeggen wat speciale voorkeur of attentie voor deze foto. Ze is tenslotte een Time-Mark in de zendingsgeschiedenis in Toraja. Paul analyseert de moeilijke tekst onderaan, die in het Torajans is gedrukt tekst en komt tot de bevinding dat ze aangeeft waar de bende zich bevindt. Zoiets als hier zijn de boeven, gevat, in de tuin van.... naam van plaats Matandung.
Paul zet zich verder aan de vragenronde over Van de Loosdrecht en vraagt geen honderduit, maar vijftig uit , indien dit zou bestaan. De veldkennis van Paul en de hem bekende artikels die sindsdien werden uitgebracht, laten hem toe een goede inschatting te maken van wat de omstandigheden en de waarheid is over de historie. Er wordt volgens hem niet doorgesproken, maar we laten het er best bij. We denken tegelijkertijd dat het nog gevoelig ligt en we sluiten het vragenuur. Toch blijven er nog wat onopgeloste stukjes geschiedenis die "het geheugen" zouden aanvullen.
Niettegenstaande ik ,noch de taal, noch de context meester ben, ben ik ervan overtuigd dat er een terughoudendheid is, uit schaamte, uit verlegenheid de kennis te hebben door een mogelijke familiale band. Wie zal het zeggen.
We zetten ons recht en bezoeken het museum. Één brok antiek en historische rijkdom treffen we daar aan. Ik vraag aan beide gidsen, Damita en een van de vrouwen hoe de organisatie is van de woning anno 1800-1900. Ze leggen het uit. Drie kamers, zonder deur. Vooraan de kinderen, achteraan de ouders, middel is keuken en gastenkamer indien grootouders op bezoek zijn. Ik fotografeer heel de boel en let op wat details. In de voorste plaats liggen prachtige stukken, gesneden Tau-Tau, popjes, maskers en noem maar op, prijsloos?
De vrouw neemt een beker uit een kast met munten. Achteloos en laat me die zien, ik snuffel er wat tussen en vind een munt van 1773, Nederlands, 2 S(tuiver?) Hollandia. Bijhouden en nooit afgeven. Ik hoop dat ze de boodschap onthouden.
Ik kruip uit de Lumbung, grote mensen wonen hier niet. Bij het binnenkomen heb ik het stof al van de balken gedaan, bij het buitengaan ga ik er nog eens over, het zal er nu wel proper zijn.
We komen terug bij de rest. Voor we doorgaan vragen we aan de man of hij de personen op de oude foto's kent. Natuurlijk zegt hij en begint ze een voor een op te noemen. Ik neem snel mijn toestel en begin te filmen. Hij loopt van rechts naar links, wat fotografisch handig is, want zijn vinger verschuift hierbij niet door het beeld.
Als tweede komt de foto van de vier boeven in de tuin aan bod : hij wijst nr 4 : Matandung, nr 3: sakka'ne' nr 2: Balusu nr 1 ,:Puang
Ik kom er tussen en vraag, zijn dat de namen van die mensen, hij knikt. Ik kijk naar Paul en begin te schateren, en zeg hem, boeven in de tuin, t zijn gewoon de namen die eronder staan. We hebben pret terwijl de rest niet begrijpt wat die twee onozelaars nu weer in hun kriek hebben.
We nemen afscheid en kruipen in de wagen richting Ma'Mery 's huis.
We stoppen op een mooie plaats, restaurant met uitzicht op de rijstvelden. daar wordt je niet moe van. We eten kort, want straks moeten we nog aan de dis bij Pa'Mery.
In Rantepao passeren we de voorbereiding van de viering 85 jaar pastorale werking , je weet nog, Bisschop - dansende kinderen enz.ondertussen zijn de repetities ver gevorderd, zaterdag grote dag.
Ik ben getuige van een ritmisch gebeuren en diep christelijk geloof. De kerk kan hier nog op grote aanhang rekenen. Een groot koor van kinderen zingt een lied, stemmig en zeer goed op maat en toon.
Dames slaan met bamboostokken op een rijstprauw op maat. Luid en ritmiek.

Een hoop volk doet nu al mee, een christelijke gemeenschap, vol van gratie, iedereen is met U
We laten dit schouwspel voor wat het is en rijden naar onze uitnodiging.
We verlaten terug de stad en begeven ons naar het huis van Pa'Mery. Buiten is een vuur gestookt, Bamboostokken van 70 CM lengte staan schuin opgesteld boven een vuur. Hierin rijst en kip. ik tracht wat uitleg te vragen aan onze gastvrouw, wat een schat van een mens is, ze heeft pretoogjes die me wel bekoren. Zij praat in lokale dialect, ik praat met handen en voeten.. ik kom te weten hoe je weet wanneer zoiets klaar is. het is klaar wanneer het klaar is, zover begrijp ik het. ( dus niet ).
Ik ga binnen in de woning en zet me neer, mijn brace irriteert me, ik doe ze uit.
Een kom met plakkerige rijst in bananenlanden en kokosmelk komt op tafel, ik eet, het smaakt.
Er volgt nog soep met noedels en groenten en kip, rode rijst, witte rijst, kip uit de bamboostok, scampi. Ik eet twee borden leeg en sluit af met een banaan. Ik heb elke schotel getrokken. Ik weet het straks niet meer.
We vertrekken na de maaltijd richting hotel. Onderweg stoppen we nog bij het beautysalon van de dochter van Pa'Mery . daar laat Paul zich de haren van het hoofd scheren, tot ieders tevredenheid.
Voldaan, prettig gestoord rusten we uit in het hotel en nog voor het slapengaan drinken nog een pint.
Of drie.
Verslag maak ik op, weet nog niet of het helemaal lukt, morgen is er nog een dag.

Geschreven door Chris.op.weg