Het is maandag zes uur en veertig minuten reeds, ik besluit toch maar op te staan en schuifel me langs de voetzijde van het dubbel bed af. Alle andere zijden zijn niet mogelijk. Mijn beddegenoot geniet nog van zijn slaap. Tijdens de nacht ligt hij, als een mummie, stil en onbewogen, een schril contrast met wat mijn slaap gewoonte inhoud. Ik douche me met de karige straal die uit de douchekop komt. Ik moet me links en rechts bewegen om water te vangen. Er kouderig water en koud water, dat is de keuze, als u begrijpt wat ik bedoel.
Ik verwerk wat mails met gewoon advies en wat juridisch advies, zo die kwesties zijn weer even van de baan.
Eens buiten neem ik één van de plastiek tuinstoelen die er staan, aan een tafel voor het ontbijt, groen gedrapeerde stof met plastiek, properkes niet, en krijg gratis een ochtendconcert van hanen, honden, varkens en ander gevogelte, ze heten mij welkom.fx
De frequentie en het volume zijn geen geschenk voor mijn versterkt gehoor.
Riana-house Stay, is de naam van ons pension. Ik mag er niet aan denken hoe mijn maandagochtend er anders had uitgezien.
Ik vraag koffie en het ontbijt. Dani, maar hij kan ook anders heten , brengt me een gouden kan met heerlijke koffie. Stel hem vragen en breek het ijs. Niets is wat het lijkt, zoals de gouden kan. De man is veel vriendelijker dan gisteren aangenomen .
Hij gaat naar binnen en na enige tijd komt de vrouw des huize aandraven met twee borden. Ons ontbijt, gisteren bestelt uit het menu, is dit of bananen die we gisterenavond in het donker nog net voor slapengaan kochten. We bestelden het menu.
I looooove warm bannanapancake in the morning- roep ik haar na, maar ze hoort het niet.
Ondertussen komt Paul erbij en de vragenronde breidt zich uit. Hij, Dani komt op dreef, en beseft plotseling dat hij in de val trapt. Hij tracht te ontsnappen, maar ik trek hem terug over de lijn en vraag honderd uit. Over de het kledingaccessoire dat hij opdraagt: een Sarung. Een stuk stof, zonder begin, zonder einde, gedragen op allerlei manieren en voor allerlei toepassingen. Als band rond de middel, rond nek of schouders, om aan te geven hoe je je voelt, op je hoofd als bescherming tegen de zon, je kan er zelfs in dutten, kinderen dragen, als rok of kleed dragen.
Het is me een zeer praktisch ding. Wat een foute woordkeuze is en het geen eer aan doet, maar ik werk nu eenmaal met de beperkingen die ik heb, woordenschat is daar één van.
Bananenpancake bestaat uit bananen, volgens mij geplet en gemengd met bloem, gebakken als een omelet en daar dan nog eens gesneden bananen in. Goed voor de korte suikers zegt Paul en ik twijfel hier niet aan. Vraag is of ik wel suikers nodig heb, mijn laatste screening was laat ons zeggen meer dan bevredigend wat betreft opgenomen suikers. Ik maal er niet om en speel alles naar binnen, stevig spul mag ik zeggen, als toetje eet ik nog een banaantje van de tros.
Er komt een man aanstappen die Paul kent, afgesproken spel natuurlijk. Pamairy wordt aan me voorgesteld, hij is de man van Mamairy . Samen de ouders van ...., juist Mairy. Simpelkes toch
Mijn vraag aan Paul. Hoe ze dan heten voor die Mairy geboren is, is een vraag die je niet stelt. Het is zo en het is zo. Ik doe mijn job en neem foto's. Een ingewikkeld gesprek ontspint zich in het Indonesisch en ik haak af.
Martin voegt zich bij de groep en ik begin me wat in de minderheid te vertoeven. Ik krijg er geen spel tussen en dat probeer ik ook niet. Gast nummer drie komt binnenstappen, Damita. Een gids die Paul al heel lang kent en die ook het Engels machtig is, eindelijk , verlossing.

Dan drink je spraakwater, ijskoud spraakwater
Met kans op een Nederlandstalige kater door m'n spraakwater
Eyo, is ijs ijs ijs ijskoud
Consumptie verplicht hè
Je weet 't
Spraakwater, ijskoud spraakwater
Je hebt een Nederlandstalige kater door m'n spraakwater
Nou allemaal uit volle borst, spraakwater lest de dorst, proost

De gids is een waterval en niet te stoppen, ik vraag allom en Paul wordt zenuwachtig, hij is diegene die hier onderzoek doet, ik ben hier buiten de figuurtjes aan t kleuren, hij wordt grijzer met de minuut, trekt zijn haar uit zijn hoofd en wil net roepen" ik ga mijn adem inhouden als ik niks mag zeggen" . Ik verstar en zwijg voor de rest van het gesprek, dat verder loopt.
Damita, laat ons aannemen dat ze ook zo heet, vertelt dat één van de dagen Ma'nenne' is.
Vandaag is er ook nog een Testamatti of dodenfeest.
Onze gids wijdt uit over Ma' nenne' , het is ingewikkeld. Vermits dit nog niet voor vandaag is hoop ik nog voldoende zachte schijf over te houden tot dan, maar in een notendop : Traditie verbonden met geloof, eigen status maar ook status van de voorouders.
Het is dik elf uur door voor we vertrekken.
De wagen in bij Martin (die naam is juist) en trekken naar de beestenmarkt. Grote dekke beestn of hoe zeg je dat in de taal van Vermandere, ze staan met een touw in de neus in een plaats, mag ik het een arena noemen, neen dat is het niet, een rond plein afgevoerd met stallen die de cirkellijn volgen, hierin staan, liggen stieren en koeien van de Karbau, Kerbau in Indonesië, de waterbuffel. Een tam uitziend blok vlees, lees spieren met een fikse hoorngestel er bovenop. Pamairy is kundig op dit vlak en geeft uitleg en prijs, hier staat voor een fortuin aan geld, en ik bedoel in euro's, dus in Roepia's een pak geld. Of de beesten ook werkelijk tam zijn weet ik niet en denk er ook niet aan als ik tussen hen door, met mijn drie Venice stapbeweging verder naar het midden van de cirkel beweeg.als er een het in de kop haalt om even van poot te wisselen zijn we gechareld. Doorstappen, zien waar je trapt, neus dicht, en hoppa we zijn er. Het cirkelpunt is zoals een cirkel betaald, aangeduid met een paal, in Bamboe of wat dacht je anders. Een spinrag van nylontouw is boven de arena gespannen.hieraan hangen die beesten met hun persoonlijk touw geketend.
Ik loop door, een tweede arena, ook daar veel familie van de eerste. Verder nog trek ik een rechthoekige afgang binnen. Daar staan, liggen of hangen, spreekwoordelijk tot nu toe, de babbi-babbi, de varkens. Een stalling volledig uit bamboe vloer en al. Hoe die beestjes daar op kunnen lopen begrijp ik niet, ik zou het niet kunnen en ik heb geen varkenspoten, maar schoenen met rubber zolen.
kostprijzen en kleur worden mij geëxpliceert, het geeft je een idee wat zo een boerenstoel economisch voorstelt, alleen moet ge dan wel verkopen natuurlijk. Hier zie ik niet veel soeps. Ik loop door en zie een wagen open staan, soort van break. Men is bezig daar een varken in te laden, en dat heeft wel wat voeten in de aarde. Poten zijn gebonden, maar 80 kg is nog altijd 80 kg, en een blok spiermassa. Ga daar maar aanstaan. Ik zeg nog " t varkentje zit er in, doe uw dutje toe, seffens gaat hij nog lopen." Wat een domme westerse, stads opmerking is, want het is een zeug.
Koffer blijft open, er moet er nog een bij! Waar gaan ze dat steken. Ik lach en denk zeg kent ge die mop van die olifanten in een deuxchevaux? Maar dit is aanpakken jongens, twee man met bamboestok ertussen, varkentje, 45 kg) eraan boer er bovenop.
Paul roept nog, pas op voor zijn staartje....
We krijgen een hongertje en trekken naar een restaurant, aan rijstvelden gelegen, buiten het dorp. Moet ik u vertellen dat hier eten, met een grote punt in uw hand, 600 cl, shrimp op een stokje let pindasaus en wel ingaat. Trek natuurlijk foto's voor den boek en voor mezelf , we komen volk tegen uit Zwitserland, Spanje, en Oostenrijk. Daar zit ge als Belg natuurlijk in uw element, klapke links, klapke rechts, ge kent dat, iedereen kontent, iedereen gelukkig.
Onze mannen aan de tafel leggen mij uit wat de stadia zijn van rijst, ik ga het proberen : Paddi- berras -nasi dat zijn de drie stadia van rijst
Zaai of plant moment, oogst moment en tafelmoment. Interessant en leerrijk, ik neen wat foto's, ge weet nooit.
Betalen en de wagen in, onze Luistervinken zijn op het spoor gekomen van een aan gang zijnde Testamatti of dodenfeest, vlakbij. Dit laten we ons niet voorbij gaan.
We rijden een onmogelijk pad in, betonverhard. We draaien en keren en stoppen aan Weer stap ik uit en daal af langs niet geplavijt terrein. Een praalhuis staat opgesteld en toornt hoog boven me uit, nu ik beneden ben.bovenin staat een kist opgesteld van iemand die al een jaar geleden is komen te gaan. Ik mag niet zeggen overleden, want dat is pas na de volledige rits.
Een binnenplein links naast de opgebaarde, een paar meter lager, ontstaat door podia of zitplaatsen. Hier zitten fijn uitgedoste relaties of familie, vele generaties in de breedte. Onder een laag afdak. De binnenplaats is de stalplaats voor de dieren die geslacht/ geofferd worden door familie. Het geofferd dier wordt ook gebruik voor de maaltijd van de genodigden. Hierover is wel wat controverse rond, de hoeveelheden te offeren buffels ligt vast en is afhankelijk van status, kaste, voorouderlijk gebruik, zelfs voorkomen van slaven in de stamboom enz. Uitheemse dorpelingen(!), maken misbruik van hun rijkdom om te Michel wat kan, dit is tegen de traditie en is volgens mij niet te houden. Ik ben natuurlijk geen volkskundige, maar ben wat ingeleid in de denkwereld van de Toraja.
Het hele spectakel wordt begeleid door twee ceremoniemeesters, priesters, die onder de kist staan, de verdieping eronder. Op het terrein zijn nog ceremoniemeesters bezig met ofwel de stoet van de familie voor te gaan of de dansers te leiden

Ik film en fotografeer, en tracht te vatten wat mijn oog bereikt.
Alleen de totaalindruk kan ik niet pakken en vastleggen, daarvoor moet je erbij zijn
Ik trek terug de flank op en passeer een traditionele woning in opbouw, ik ga naderbij en bekijk en steel met mijn ogen. Hier valt veel te rapen, mijn zakken zijn niet diep genoeg en ik moet veel laten liggen, want ze roepen le ter order, we moeten door, we moeten verder.
Uitgenodigd door Pamairy bij hem thuis. Eenvoudig, net en proper onderhouden constructie. Ik ben oneerbiedig wanneer ik zeg dat dit geen woning is. Dat is het wel, maar nog , na al wat ik zag, blijft dat gevoel van anders, het is vooral de norm die anders is, want voor de rest heb je evengoed een voordeur en een achterdeur, daar tussenin kamers, woonkamer, slaapkamer badkamer en zo meer. Maar de norm, mijn norm is anders, hij is gewoon fout. Wat fout is aan dit beeld ben ikzelf. Dat besef heb ik. Ik weiger om foto's te nemen van de woning binnen, omdat ik weet dat zij niet vastleggen wat hier leeft, en enkel vastlegt wat door het licht dat er op valt opneemt.
De gêne ligt bij mij, en vooral omdat ik daar aan denk. Ik sluit dit af en besluit en ommetje te maken.
.Alsof Mamairy het begrepen heeft volgt zij mij onmiddellijk de woning uit. Ik begrijp haar woorden niet, zij niet de mijne. Maar toch denk ik dat ze zag wat ik voelde. we knikten en we lachten even, voldoende voor bevestiging althans voor mij.
Ze toont me achteraan het varken, babbi, en de Kerbau van de buren, we lopen naar een rijstveld wat verder en ze laat me rijst zien nog in de hall. Ik leg dit vast electronisch.
Een kort afscheid met foto aan de trap met de belangrijkste figuren en weet de wagen in.
In de stad stippen we nog bij dichter 2, vraag niet naar haar naam, ik weet het niet meer, morgen misschien of de dag erna.
Daar neem ik een film op, de repetitie voor een ander feest, waar meisjes dansen voor de bisschop.
De dag is nog niet voorbij, maar de rest zinkt weg in mijn zee van indrukken. De golven worden met de dag hoger, ik denk dat ik snel een reddingsvest aantrek.
oh, oh er was nog zoveel meer
van burri burri en zomeer

Geschreven door Chris.op.weg