Marco Polo, één van de eerste grote ontdekkingsreizigers en inspiratiebron voor iedereen die na hem volgde (onder meer Christoffel Columbus), liet in zijn verslagen weten dat Bagan tot de mooiste plaatsen behoorde die zijn ogen ooit hadden aanschouwd. Hoewel dit reeds zo'n 700 jaar geleden is en er sindsdien nog veel ontdekt werd blijven zijn woorden tot op vandaag nog steeds actueel: Bagan is een fantastische plek!
Het is een vlakte waar van de 11de eeuw tot de 13de eeuw maar liefst 3300 grotere en kleinere tempels zijn gebouwd. De religieuze site bevindt zich naast de machtige Ayeyarwady-rivier die Yayoi en ik vanuit Mandalay zo'n 12 uren met een boot stroomafwaarts hebben afgevaren. Ongeveer duizend jaar geleden was er hier een monnik die de toenmalige hindoeïstische koning kon doen bekeren naar het boeddhisme. Hij was daar zo goed in geslaagd dat de koning als een bezetene tempels liet bouwen. Overtuigd van hun nieuwe geloof volgden de nakomende generaties in zijn voetsporen totdat de vlakte uiteindelijk een paar duizenden tempels bevatte. Tot op vandaag zijn de bouwwerken 'levende' religieuze monumenten die hevig worden aanbeden door het volk van Myanmar. Zelfs Yayoi, die verre van een echt praktiserende gelovige is, wordt op dergelijke plaatsen toch geraakt en je kan merken dat er boeddhistisch bloed door haar aderen vloeit.

Hoewel ik ondertussen al talloze religieuze sites heb bezocht van uiteenlopende godsdiensten op vele plaatsen in de wereld blijft het mij toch nog steeds verbazen dat mensen in huidige moderne tijden nog altijd zo diepgelovig kunnen zijn. Als ik de puzzelstukjes bij elkaar leg, kom ik - voor mij althans - tot de conclusie dat ik een agnost ben (iemand die het niet 100% weet) die bijna volledig overtuigd is van het atheïsme (niet geloven in een god). Hierbij dien ik wel een onderscheid te maken tussen het geloof in een godsdienst enerzijds en in een god anderzijds.
Hoewel alle wereldgodsdiensten een rijke traditie hebben en een zeer breed maatschappelijk draagvlak met miljoenen en miljoenen gelovigen geloof ik er geen snars van. De religieuze verhalen en opvattingen zijn voor mij volledig achterhaald (meestal door wetenschappelijke ontdekkingen) en het geloof in eender welke godsdienst is volkomen niet aan mij besteed.
Het geloof in god ligt net iets moeilijker. Met 'god' bedoel ik dan zoals in quasi elke religie wordt vooropgesteld: een intelligent opperwezen die het universum en alles wat er zich op bevindt heeft geschapen en hierbij zorgt voor orde in de chaos. Het toppunt van Zijn Creatie is de mens waarover Hij dan als hemelse rechter zal oordelen of we in ons leven rechtmatig hebben gehandeld naar zijn waarden en normen.
Bij een analyse hiervan lijkt de kans dat een dergelijke god bestaat me hoogst onwaarschijnlijk. Ondertussen weten we immers dat het heelal niet zozeer is geschapen, maar zo'n 14 miljard jaar geleden is ontsproten uit een gigantische oerknal en zich nog steeds verder ontwikkelt en uitdijt. De relatieve orde in het heelal lijkt me ook eerder te wijten aan fysische wetten (zoals bijvoorbeeld zwaartekracht) dan aan een doordacht plan van een goddelijk brein. Sinds Charles Darwin weten we ook dat het fenomeen 'leven' in al zijn variaties geen goddelijke creatie is, maar er is gekomen door evolutie. Het vergde trouwens enorm veel moed van Darwin om met zijn ontdekking naar buiten te komen in het toenmalige nog fanatieker godsdienstige Engeland. Hij heeft overigens jaren getwijfeld om dit te doen: je zal maar de geschiedenis ingaan als de persoon die god heeft vermoord! Dat de mens het toppunt van Gods creatie is mogen we toch ook met een korreltje zout nemen: ten eerste bestaan we nog maar een fractie, ten tweede doen we de meest duivelse dingen in Zijn Naam (bijvoorbeeld religieus terrorisme) en ten derde zijn we nog geen stipje in het universum. Tenslotte lijkt het me ook veel aannemelijker dat het na onze dood met ons gewoon gedaan is dan dat we moeten wachten op Gods Oordeel of we nu naar de hel of hemel moeten.
Ik denk trouwens dat veel mensen nog geloven uit een soort angst: als je gelooft en god zou toch niet bestaan, dan heb je niets te verliezen, maar wanneer andersom zou je iets ergs kunnen overkomen of word je na uw dood misschien wel eeuwig verzwolgen door het hellevuur. Een andere reden waarom mensen wellicht zo massaal geloven is dat het voor rust en vertrouwen zorgt. Een hemelse vaderlijke figuur die je beschermt en over u waakt is een troostende gedachte (iets wat Freud waarschijnlijk zou omschrijven als een collectief kinderlijke neurose). Geloof in het algemeen is wellicht zelfs ontstaan toen de mens een denkend wezen werd die verklaringen zoekt en alles wilt doorgronden. Niet bij machte om dit te kunnen hebben we leemtes (ook existentiële) opgevuld door de creatie van god. Zodoende heeft niet god de mens geschapen, maar net andersom. De wetenschap heeft sindsdien reeds veel leemtes opgevuld, maar zal daar wel nooit volledig in slagen: god zal hierdoor in de menselijke geest misschien wel voor altijd blijven bestaan.
Wereldwijde atheïsme zou daarentegen wel een gigantische mijlpaal in de menselijke geschiedenis zijn en een enorme uitdaging: voor het eerst zouden we collectief als mens kunnen nadenken over welke waarden en normen ons allemaal (over de continenten heen) binden. Ontdaan van oude religieuze ketenen zouden we gemakkelijker kunnen praten over bijvoorbeeld abortus, euthanasie, anticonceptie en gelijke rechten voor vrouwen en homoseksuelen. We zouden meer onze eigen baas kunnen worden, zelf schepper worden of de redenering verder zettend: zelf onze god worden. Dit houdt een gevaar in, maar biedt wel veel mogelijkheden. Veel landen doen dit nu reeds deels door Kerk en Staat te scheiden, een simpele maar geniale constructie die we zeker moeten behouden.
Dat god bestaat? Naar mijn mening lijkt dit hoogst onwaarschijnlijk. Maar volledig zeker kan je dit niet weten. Er zijn immers geen sluitende bewijzen en intellectuele eerlijkheid gebiedt te zeggen dat je het antwoord schuldig moet blijven. Vandaar dat ik mezelf beschouw als een agnost die bijna volledig grenst aan een overtuigd atheïst.
Ongeveer 97,5% van de wereldpopulatie is gelovig en ik wil nu wel niet zo pretentieus zijn om te zeggen dat die het allemaal bij het verkeerde eind hebben. Maar toch vind ik dat elke mens zou moeten toegeven dat hij of zij het ook niet zeker weet of kan weten. Wanneer wel, kom dan maar eens met bewijzen voor de dag! En een uitleg van 'ik heb god zelf ervaren' voldoet hierin niet: veel mensen hebben eveneens ervaren dat ze ontvoerd geweest zijn door buitenaardse wezens en hoewel dit wellicht ook flauwekul is, lijkt het me nog meer waarschijnlijk.
De conclusie is dat we het allemaal niet (kunnen) weten en dat we dit ook moeten erkennen. Deze gedachte houdt eveneens in dat iedereen voor zichzelf dient uit te maken waarin hij of zij gelooft en dat we elkaars keuze moeten respecteren. Uiteindelijk kan namelijk iedereen gelijk hebben: de jood, de christen, de moslim, de boeddhist, de atheïst,... Wie zal het zeggen? Godsdienstvrijheid is daarom zeer essentieel! Iedereen mag naar zijn of haar eigen bevindingen kiezen maar toch zou iedereen ook deels agnost moeten zijn, want de waarheid kan je niet weten. Elk kind zou dit principe toch moeten aangeleerd worden? In theorie betekent dit zelfs het einde van religieuze conflicten, angst voor een andere godsdienst en extremisme.

Om af te ronden: Bagan is een fantastische plaats! Geloof me. Het is De Waarheid!

Geschreven door KevinYayoiTravel