Lekker gefietst, wind mee, geen regen. De vraag wordt nu: hoe terug? Eerst maar naar Monaghan. Dan: via Belfast dezelfde route? Of, via Dundalk naar een ferry vanaf Dublin? Eerst maar Dundalk, perron 1. Had hier een nacht willen blijven, maar morgen is er geen trein naar Dublin

Tussendoor wat nagedacht over de Ierse geschiedenis teneinde alles beter te kunnen begrijpen. Heb het maar opgesplitst in algemeen en meer bijzonder Noord-Ierland. Wat persoonlijke gedachten tot slot. Anders dan bij Oost-Europa moet je voor een beter begrip eigenlijk terug tot de Middeleeuwen en komt en passant de hele Engelse en Franse, en een beetje Nederlandse, geschiedenis voorbij.


ALGEMEEN (beknopt)

• 1170: Engelse edelen van Normandische afkomst veroveren grote delen van Ierland.
• rond 1250 heeft de Engelse kroon ca 80% van Ierland onder controle.
• Lokale Ierse heersers kunnen beperkt aan de macht blijven.
• 16e eeuw: godsdiensttwisten in Europa. Katholiek Ierland wordt als bedreiging voor Anglicaans Engeland gezien: Henri VIII maakt zich ook koning van Ierland.
• 1641: opstand in Ulster tegen de Engelsen: 12.000 Engelsen gedood. 9 jarige oorlog van Ierse graven tegen Engeland.
• De graven verliezen en vluchten; al hun land, wat neerkomt op heel Ulster, wordt afgenomen en aan met name Schotse kolonisten gegeven.
• Deze kolonisten waren merendeels presbyteriaans: een ultra-orthodoxe protestantse stroming. Karakter van Ulster volledig veranderd. Ulster Plantation.
• 1649: na het winnen van de burgeroorlog in Engeland neemt Wellington wraak en moordt heel Drogheda uit.
• 1695-1728: nog meer wraak door instelling van de Penal Laws in heel Ierland: oa ontneming van land van de katholieken, instelling beroepsverboden, onderwijsbeperkingen.
• Gevolg: The Protestant Ascendancy, volledige protestantse heerschappij. 99% van het land in handen van 5000 protestantse families.
• 12 juli 1690: slag bij de Boyne; katholieke opstand olv Jacobus II tenietgedaan door protestantse Willem III. Wordt jaarlijks groots herdacht, vroeger aanleiding voor rellen en bommen.
• 1800: Act of the Union. Engeland, Schotland en Ierland vormen één Unie: United Kingdom. Poging om Ierland meer te binden.
• 19e eeuw: opkomend Iers nationalisme. 1845-1850: hongersnood. Miljoenen Ieren emigreren. Verwijten van onvoldoende Engelse hulp.
• 1886-1912: pogingen Westminster om meer Iers zelfbestuur in te stellen, de Home Rule wetsvoorstellen van Gladstone.
• 1905: oprichting Sinn Fein.
• Ulster Covenant: verklaring tegen de 3e Home Rule Bill, getekend door ca 500.000 protestanten.
• 1912: oprichting Ulster Volunteers, protestanten tegen Home Rule. Vechten als 36th Division in WW1: van de 7600 man komt 10 % terug.
• 1913: oprichting katholieke Irish Volunteer Force, gaat in 1919 met andere groepen op in de IRA.
• 1916: Paasopstand.
• 1919-1921: onafhankelijkheidsoorlog.
• 1921: 4e Home Rule Bill wordt wet: Government of Ireland Act. Betekent de splitsing in Noord-Ierland en Ierland.
• 1922-1923: burgeroorlog.
• De nationalisten, Ierland, meende dat Noord-Ierland niet in staat zou zijn te overleven, niet politiek maar vooral ook niet economisch.

NOORD-IERLAND (ook beknopt)

Noord-Ierland is sindsdien altijd bestuurd door de protestanten, mn de Democratic Unionist Party (DUP); presbyterianen, die mordicus tegen het delen van de macht met de katholieken waren...en nu nog wel zijn hoewel ze geen meerderheid meer hebben. De DUP en enkele voorgangers is opgericht door dominee Ian Paisley. Daarover later meer.
De facto, maar ook door regelgeving van na WW2 werden de katholieken gediscrimineerd in ieder maatschappelijk opzicht: mn huisvesting, werkgelegenheid, stemrecht. Motto was: 'to give something tot Catholics is to take it away from Protestants'. Zero sum derhalve. Het bleek inderdaad dat Noord-Ierland economisch niet levensvatbaar was en de hand moest ophouden in Londen.
1963: O' Neill, prime minister van Noord-Ierland, probeert sociale hervormingen door te voeren, maar stuit op maximale weerstand.
1966: 'heroprichting' van de Ulster Volunteers.

Veel verzet van de katholieken was vervat in een rechten van de mens issue: we hebben recht op betere huisvesting, werkgelegenheid, geen gevangenhouding zonder proces etc. De protestanten werden beschuldigd van 'totalitarian legislation and biased administration'. Bekend is in dat verband mn de tweede civil-rights march van 5 oktober 1968. Die leidde in Belfast tot 'the most vicious outbreak of sectarian violence'. Protestanten die er tegen de katholieken op los sloegen: 'hundreds of families were driven from their burning homes by a large loyalist [protestant] mob, an event that directly led to the IRA re-forming and recruiting...' (Wikipedia). Haat en tegenhaat dus. Dat leidde oa tot direct bestuur vanuit Londen en het stationeren van Britse troepen in Ulster. Dat maakte weer dat het katholieke protest, en geweld, zich ook tegen de militairen en Londen richtte.
De IRA trad vervolgens op 'ter bescherming van de onderdrukte katholieken' met geweld tegen protestanten en Engelse miltairen. Het verwijt was dat Londen niets deed ter bescherming van de katholieken.

Met het geweld tijdens de Bloody Sunday march van 30 januari 1972 in Derry had de IRA niet te maken. Het betrof een vreedzame, maar niet toegestane, protestmars van ca 15.000 katholieken van de wijk Bogside in Derry tegen interneringsmaatregelingen waartegen het het leger werd ingezet en 14 ongewapende burgers door militairen werden doodgeschoten. 'The march had been organised by the Northern Ireland Civil Rights Association to protest against imprisonment without trial. The soldiers were from the 1st Battalion of the Parachute Regiment, the same battalion implicated in the Ballymurphy massacre several months before' (Wikipedia). Het Free Derry museum geeft een indringend beeld van de gebeurtenissen inclusief een authentieke radio communicatie opname van een commandant die een aarzelende soldaat opdracht geeft een gewond ongewapend slachtoffer toch dood te schieten. Aangrijpend. Burgers door hun eigen overheid doodgeschoten. Dit maakte het conflict scherper en het optreden van de IRA vervolgens ook.

ACHTERAF

Hoe je het ook bekijkt, Engeland heeft Ierland gekoloniseerd, misschen wel aan ethnic cleansing gedaan, zoals bijvoorbeeld Stalin deed met de Baltische Staten en de Krim. Het harde optreden, Wellington, de Plantations, de Penal Laws hebben voor eeuwen kwaad bloed gezet. In deze tijd van 'achteruit beoordelen, excuses en herstelbetalingen' maakt een actie door een advocaat gespecialiseerd in verjaarde zaken van internationale schendingen van mensenrechten misschien wel een kans.

De aanhoudende protestantse 'herdenkingsmarsen' zetten nog steeds kwaad bloed, zijn onnodig intimiderend en provocerend. De sektarische presbyterianen olv Paisley zijn hier de afgelopen decennia zeker mede debet aan geweest en hebben oplossingen gefrustreerd. Hebben niet willen begrijpen hoe in Ierland protestanten, ook presbyterianen, een normaal leven kunnen leiden. Het Engelse militaire optreden heeft onnodig de schijn gewekt alleen voor de protestanten op te komen. Het optreden van de IRA heeft ook niet bijgedragen aan een oplossing. De regering in Londen is zo te zien ook niet echt geïnteresseerd in Noord-Ierland. In wezen is er al meer dan 100 jaar verzet tegen Home Rule en is er nog steeds geen goede oplossing.

De Goede Vrijdag-akkoorden van april 1998 hebben aan het geweld een einde gemaakt en de grenzen open gezet. Dat laatste moet zeker blijven is mijn idee: dan moet er maar iets anders worden bedacht met de EU regels. Dat gaat toch voornamelijk over geld.
Nu maar afwachten of er een regering kan worden gevormd, of de DUP uit haar eigengemaakte strik kan komen (eerst de brexit grensproblematiek oplossen). Een DUP die blijkens een bericht in dagblad The Irish News van 3 augustus onderling tot op het bot verdeeld is over van alles.

Nog eens nadenkend over de presbyterianen kwam ik erachter dat die stroming ook in Nederland actief is geweest en wel in de personen van de dominees Taverne. Rasechte, fanatieke, papenhaters. Zij verstoorden actief in 1967 het 50 jarig jubileum van het erg katholieke Jezuitencollege AC in Den Haag. Die vond plaats in de Grote Kerk in Den Haag; vòòr de beeldenstorm katholiek, daarna protestant. Die katholieke viering in een protestantse kerk beviel de dominees niet. Zij voerden luidruchtig actie buiten, belemmerden de doorgang soms, deelden pamfletten uit en begonnen te schreeuwen vanaf de kansel en spullen omver te werpen. Erg intimiderend, zeker voor een brave leerling van 13. Zie de foto's 😎

Geschreven door Cyclingcor.balticum18